Roel Verheul deed jarenlang academisch onderzoek naar persoonlijkheidsstoornissen, verslavingsproblematiek en de veranderlijkheid van mensen. Dat laatste sluit nauw aan bij de thematiek van Homo Plasticus. De Nederlandse auteur verbaast zich erover dat we niet of nauwelijks stilstaan bij de “grootste kracht van de mens”: het menselijke vermogen tot aanpassing en verandering. Die kracht heeft ons naar de top van de evolutieladder gebracht.
In de 21ste eeuw staan ons uitdagingen te wachten waarvoor enorme veranderingen in ons gedrag en beleid vereist zullen zijn. Ons oersterke aanpassingsvermogen is de sleutel om weerbaar te zijn in crisistijden, aldus Verheul. Volgens de auteur zijn velen te pessimistisch ingesteld. We denken vaak dat wij, als mens, pijnlijke situaties niet kunnen ombuigen, en dat leidt tot angst en onzekerheid. Wat dan rest, zijn schuldgevoelens of wanhoop, “allemaal vormen van aangeleerde hulpeloosheid”.
De voormalige bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam betrekt duidelijk een stelling: de ontwikkeling van ons karakter is een levenslang proces en de mens is niet van beton. Hij is het dan ook fundamenteel oneens met de bekende hersenonderzoeker Dick Swaab, die claimt dat ons karakter vanaf de geboorte grotendeels vastligt en tijdens ons leven nagenoeg onveranderlijk is. “Dat deze biologisch-deterministische misvattingen anno nu nog steeds worden verspreid, is een gotspe.”
In Homo Plasticus vindt de lezer voorbeelden die duidelijk maken hoe vaak en hoe vlot we ons aanpassen aan situaties. Die ‘plasticiteit’ vinden we niet alleen op de werkvloer terug, waar gestreden wordt om de hoogste positie op de apenrots. Wist u dat vrouwen in tijden van een economische dip meer geld uitgeven aan make-up? Of hoe de aanwezigheid van lippenstift in het straatbeeld de conjunctuur kan verraden. Verheul verklaart en verduidelijkt.
Na de mythen over de onveranderlijke mens te hebben ontkracht, gaat het optimistische boek door met een overzicht van de mechanismen die we bewust en onbewust kunnen hanteren om verandering te bewerkstelligen. In het slothoofdstuk geeft Verheul de aanzet voor een nieuw, toekomstbestendig mensbeeld. Onze vrije wil brengt immers grote macht, maar eveneens een grote verantwoordelijkheid met zich.
Roel Verheul, Homo Plasticus. Over het menselijk aanpassingsvermogen, Uitgeverij Ten Have, 383 blz., 29,99 euro
Tijdens de zomervakantie publiceert Trends elke maandag en vrijdag een boekentip op zijn website. U vindt ze allemaal hier.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier