Ingepakt en weg ermee

De selectieve ophaling en recyclage van huishoudelijke verpakkingen – Fost Plus – draait stilaan op volle snelheid. Maar haar broertje van het bedrijfsafval – VAL-I-PAC – moet nog warm lopen. Met de bouwsector ruziet de organisatie over de vergoeding voor de selectieve sortering.

Na anderhalf jaar lange voorbereiding en discussie is VAL-I-PAC operationeel. Voor haar leden beheren en recycleren de twaalf medewerkers van deze vzw nu zo’n 200.000 ton bedrijfsmatig afval – ongeveer één derde van de totale massa op de Belgische markt. Als de bouwsector geen stokken in de wielen steekt (zie kader Reintje), zal de Interregionale Verpakkingscommissie (IVC) nog deze maand haar erkenningsdossier goedkeuren.

Algemeen directeur Johan Sneyers: “Vandaag telt VAL-I-PAC iets meer dan 1900 leden op een reëel potentieel van 10 à 15.000 ondernemingen. Het jaarbudget bedraagt een 300 miljoen frank. Tegen het einde van dit jaar hopen wij zo’n 400.000 à 450.000 ton te recycleren, waarvan 80% nuttig gebruik (inclusief verbranding met energierecuperatie). Voor de verwerking doen we een beroep op een honderdtal operatoren (ophalers, sorteercentra, recycleurs en valorisatoren).”

De industrie haalt opgelucht adem. Bijna één jaar na de wettelijk opgelegde verplichting (zie kader Terugnameplicht) kunnen bedrijven zonder al te veel rompslomp noch kosten aan hun verplichtingen voldoen. “Mits een jaarlijkse bijdrage van 100.000 frank zijn wij van alle last af. Op een omzet van zo’n half miljard frank is dat nog betaalbaar,” zegt Rudy Van Riet, financieel directeur van Zeelandia uit Wommelgem, leverancier van bakkerijgrondstoffen. “Zonder VAL-I-PAC zouden wij bij al onze klanten – een 5000-tal bakkers, verspreid over het hele land – het verpakkingsafval van onze producten (samen goed voor een 150 ton) moeten ophalen en recycleren. Een onmogelijke opdracht.”

Gemeenschappelijk project

Op initiatief van Johny Thijs – gedelegeerd bestuurder van Interbrew en voormalig voorzitter van Fost Plus – richtten dertig ondernemingen, twintig beroepsfederaties, het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) en de regionale werkgeversorganisaties ( VEV, VOB en UWE) in november 1997 VAL-I-PAC op. Het is een antwoord op het samenwerkingsakkoord dat de verschilllende gewesten inzake bedrijfsmatig verpakkingsafval hebben gesloten.

Volgens dat samenwerkingsakkoord moeten de verpakkingsverantwoordelijken vanaf 5 maart 1998 al hun bedrijfsmatig afval inventariseren en recycleren. Een individueel moeilijk te realiseren opdracht en daarom dokterde de industrie een gemeenschappelijk project uit. Jean Castelein, senior vice president van Petrofina en huidig voorzitter van VAL-I-PAC: “Dit is een uniek initiatief. Alle concurrenten uit de verschillende sectoren zetten samen een gemeenschappelijk project op. Het betreft een eenvoudig, doorzichtig en goedkoop systeem om alle bedrijfsafval selectief in te zamelen en te recycleren. Vóór het in voege treden van de wet werden reeds 64% van de bedrijfsmatige verpakkingen gerecycleerd.”

VAL-I-PAC tekende een algemeen concept uit dat verschillende sectoren en materialen dekt. Het deed dat op basis van een studie van Coopers & Lybrand, dat ook al de algemene krijtlijnen van Fost Plus voorbereidde. Op het eerste gezicht ziet het schema er nochtans ingewikkeld uit (zie grafiek). “Maar in de praktijk loopt alles vlotjes,” verzekert algemeen directeur Johan Sneyers. “In tegenstelling tot Fost Plus, waarbij de intercommunales het huishoudelijk afval inzamelen en verwerken, blijven de ondernemingen verantwoordelijk voor hun verpakkingsafval. Als erkend organisme nemen wij hun wettelijke taken terzake over. Wij voeren met andere woorden hun informatie- en terugnameplicht uit. Zo worden de bedrijven verlost van alle administratieve rompslomp.”

De bijdrage is afhankelijk van het totale gewicht aan verpakkingen dat het bedrijf jaarlijks op de markt brengt. Voor 1998 bedragen de tarieven 0,42 frank per kilogram recycleerbaar papier, karton, glas, textiel, hout en metalen. Voor de plastics en de niet-recupereerbare materialen betalen de leden 1,42 frank per kilogram. Alle direct herbruikbare verpakkingen zijn vrijgesteld. De minimale bijdrage is vastgesteld op 10.000 frank (exclusief BTW) per jaar.

Daling van verpakkingskosten

De chemiebedrijven reageren enthousiast op het initiatief. Roger Van der Linden, directeur veiligheid, gezondheid & milieu van Borealis uit Zwijndrecht, noemt Fost Plus en VAL-I-PAC zelfs “het grote voorbeeld van een pragmatische en economisch verantwoorde oplossing voor het verpakkingsafval in Europa.”

De ervaring leert dat de vrijwillige overeenkomsten – de zogenaamde convenanten, die nu bijvoorbeeld in Nederland toegepast worden – in de praktijk lang niet zo goed werken. Als ondertekenaar van het responsable care-charter geeft Borealis de voorkeur aan duidelijke, strenge en uniforme normen. Van der Linden: “Op termijn zal de recyclageplicht het bedrijfsleven zelfs geld opleveren. Tot voor kort had geen enkele onderneming zijn verpakkingsstroom onder controle. De wet verplicht ons nu een inventaris te maken. Dat is een enorme stap vooruit in het terugdringen van de verpakkingskosten.”

De kmo’s kijken echter nog de kat uit de boom. Over het algemeen wensen zij zo weinig mogelijk interventies van de overheid. Maar na een eerste, volmondig negatieve reactie is Jacques Lombaerts, aankoop- en productieverantwoordelijke van Beyers Koffie uit Breendonk, al wat genuanceerder over VAL-I-PAC: “De wet blijft a pain in the neck. Elke, nieuwe, administratieve verplichting betekent bijkomende problemen voor een kmo. Bovendien levert de maatregel ons geen enkele toegevoegde waarde op. In eerste instantie reageerde ik dan ook ongelovig. Net nu we een oplossing hadden gevonden voor onze primaire verpakkingen van de consumentenproducten – Fost Plus – duikt VAL-I-PAC op met een tweede systeem, nu voor het bedrijfsafval. Gelukkig heeft VAL-I-PAC deze dubbeltelling zelf ingezien en volstaat voortaan één fiche met al onze gegevens voor beide organisaties. Dat beperkt het schrijfwerk. Een kmo kan zich geen aparte werknemer veroorloven, die zich louter en alleen met de verpakkingsproblematiek bezighoudt. Die taak moet ik – bovenop mijn dagelijks werk – vervullen.”

Intussen doemen

concurrenten voor VAL-I-PAC op. Zo heeft de federatie van palettenproducenten een alternatief circuit uit de grond gestamp: Belgopac. Deze organisatie haalt bij de bedrijven de houten verpakkingen op om er nieuw materiaal van te maken. Gezien de hoge recycleerbaarheid van de grondstof verdienen ze zelfs aan dit systeem. “De kracht van VAL-I-PAC is de solidariteit tussen de verschillende sectoren en verpakkingen,” zegt Johan Sneyers. “Zo wordt de totale kostprijs tot een minimum beperkt. Belgopac biedt geen oplossing voor de hele industrie en zal dus voor ons nooit een echte concurrent zijn. We voeren zelfs gesprekken over een eventuele samenwerking.”

ERIC POMPEN