Iedere maand stellen we een wetenschapper voor wiens werk belangrijk kan worden voor de economie. Ruimtevaart is weer helemaal hip. Elon Musk boekte zijn eerste successen en een missie naar Mars komt een stapje dichterbij. Dat is goed nieuws voor de Belgische onderzoekster Angelique Van Ombergen die bij ESA ruimtevaartonderzoek coördineert.
Waarom moet u deze onderzoeker kennen?
Forbes zette haar vorig jaar in de lijst van invloedrijkste wetenschappers jonger dan 30. In 2018 publiceerde ze het boek In mijn hoofd, de wonderlijke wereld van het brein. Vorig jaar volgde Reis naar de sterren. De wetenschap tot bij de mensen krijgen, vindt ze belangrijk, maar Angelique Van Ombergen is vooral wetenschapscoördinator human research bij de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Dat combineert ze met een opdracht als gastprofessor aan de Universiteit Antwerpen.
“Ik ben niet meer actief in het labo”, vertelt ze. “Ik zie mezelf nog steeds als wetenschapper, maar mijn rol bij ESA is coördinerend. Ik moet zorgen dat andere onderzoekers hun ding kunnen doen. Ik ga op zoek naar de verbanden tussen verschillende onderzoekslijnen. Dat vogelperspectief opzoeken, is ook wat ik het liefste doe.”
Waarover gaat het onderzoek?
Van Ombergens onderzoeksterrein draait om de evolutie van de hersenen en het evenwichtsorgaan tijdens ruimtereizen. Ze is auteur van tientallen wetenschappelijke publicaties over dat thema. Voor ze in het ruimtevaartonderzoek terechtkwam, studeerde ze Logopedische en Audiologische Wetenschappen. “Ik wist toen al dat ik wetenschappelijk onderzoek wou doen, maar het was wel een beetje toeval dat ik in het ruimtevaartonderzoek ging. Het labo waar ik terechtkwam voor mijn doctoraat, had een lange geschiedenis met het testen van evenwichtsstoornissen. In de ruimte wordt ons evenwichtssysteem op de proef gesteld, omdat het de zwaartekracht niet meer registreert. Daarom heb ik mij voor mijn doctoraat verdiept in ruimtevaartgeneeskunde, en zo kwam ik bij ESA.”
Astronautenonderzoek wordt gebruikt voor studies naar slaapproblemen, evenwichtsproblemen en bijvoorbeeld osteoporose
De onderzoeksprojecten die ze nu coördineert, gaan van stralingsonderzoek in het SCK over astronautenonderzoek aan boord van het internationaal ruimtestation. Maar ook onderzoek naar de gezondheid van de bewoners van de zuidpoolbasis of mensen die twee maanden bedlegerig zijn, staat op de agenda. Zulke onderzoeken spreken vaak tot de verbeelding. Zo liet ze zich twee weken opsluiten in een Mars-simulator in Polen. “We keken naar veranderingen in het geheugen als je twee weken opgesloten zit zonder daglicht in een kleine ruimte met vijf mensen die je niet kent. Dan treden niet enkel lichamelijke maar ook psychologische veranderingen op.”
Hoe internationaal gerenommeerd is haar werk?
In haar doctoraatsjaren werkte Van Ombergen enkele maanden aan het Imperial College in London. En ze deed een half jaar onderzoek aan LMU in München. “Ik kan het iedereen aanraden. Je doet kennis op die je meeneemt naar je eigen labo.”
Bovendien is ruimtevaartonderzoek een klein, maar internationaal wereldje. “Er zijn nu eenmaal niet zoveel mensen op de wereld die de hersenen van astronauten onderzoeken”, zegt Van Ombergen. “Erkenning in zo’n niche betekent dat NASA en de Russische ruimtevaartorganisatie je onderzoek oppikt.”
Zijn er economische toepassingen?
Economische toepassingen van onderzoek naar de hersenen van astronauten liggen niet voor de hand. Onrechtstreeks zijn ze er wel. “De klinische impact van ruimtevaart kan groot zijn. Zo wordt astronautenonderzoek gebruikt voor studies naar slaapproblemen, evenwichtsproblemen en bijvoorbeeld ook osteoporose.”
Waar komt de inspiratie vandaan?
In de universitaire wereld heb je als postdoc weinig werkzekerheid en dat lag moeilijk met de wens om een gezin uit te bouwen. Bij ESA vond Van Ombergen standvastigheid. Voorts roemt ze vooral het menselijke in haar werk. “Wetenschap verbindt internationaal mensen”, zegt ze. “Wetenschap floreert door samenwerking. Daarvoor moet je mensen samenbrengen. Ik geniet daarvan. Mensen zijn op die manier een belangrijke inspiratie. En lopen. Hoe drukker ik het heb, hoe meer ik dat nodig heb. Net als muziek.”
Ook dat nog
Beurs. Drie groepsleiders van het VIB hebben een Proof of Concept-beurs ontvangen. PoC-beurzen van de European Research Council zijn bedoeld om fundamenteel onderzoek te koppelen aan sociaaleconomische impact. Ze bestaan uit een forfait van 150.000 euro en lopen achttien maanden. Kevin Verstrepen van het VIB-KU Leuven Centrum voor Microbiologie, en Patrik Verstreken en Stein Aerts, beiden van het KU Leuven Centrum voor Hersenonderzoek, zijn de gelukkigen.
Prijs. Dirk Elewaut (VIB-UGent) krijgt de Carol Nachman-prijs. De reumatoloog is een wereldautoriteit in artritis. Hij is de eerste Belgische laureaat van de prestigieuze Duitse erkenning. Elewaut deelt dit jaar de eer met Christopher Buckley (Universiteit van Oxford).
Opleiding. Vanaf september biedt de Vrije Universiteit Brussel de bacheloropleiding Wiskunde en Data Science aan. Op de arbeidsmarkt stijgt de vraag naar wiskundigen en dataspecialisten. “Veel methodes in data science steunen op fundamentele gebieden uit de wiskunde en vormen de basis voor artificiële intelligentie en machine learning. We hebben die disciplines geïntegreerd in één opleiding”, zegt hoogleraar Ann Dooms.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier