Ik ga even wandelen met mijn vrouw, baas

Bij Semco kiezen de werknemers zelf hun werktijd, loon, collega’s en baas. Geen vrijgeleide voor chaos en ondergang, maar voor groei en succes, zo toont Ricardo Semler aan.

Ricardo Semler, Het weekend van zeven dagen. Forum, 359 blz., 17,95 euro.

U krijgt wat u ziet. Zo luidt de pertinente overtuiging van vrijwel alle werkgevers. Dat betekent gewoon dat ze hun personeel aan het werk willen zien. Anders uitgedrukt, ze willen controle kunnen uitoefenen. De Braziliaanse ondernemer Ricardo Semler is uit ander hout gesneden. Hij wil juist geen billen-op-de-stoel-tijd kopen, maar talent en toewijding. Zijn overtuiging: “Bedrijven die hopen de beste en slimste mensen in dienst te nemen, zullen moeten laten zien dat ze hun personeelsleden vertrouwen door hen de vrijheid te geven om te werken waar ze maar willen. Bij Semco gaat het de managers om de essentie van wat de werknemers voor de zaak doen en meer niet, al zeker niet de kostschoolkwesties zoals wie er wanneer is binnengekomen, in welke kleren, wanneer hij vertrok en waar hij heen ging. Zo komen we bij de moeilijkste van alle hervormingen: de controle loslaten. En nog wel van harte.”

Alweer een bevlogen maar veilig ver van de werkvloer verwijderde managementgoeroe? Neen, Semler is eigenaar van de onderneming Semco, waar hij zijn principes onverbiddelijk toepast. Een verdwaalde libertijn, die in zijn kleine artistieke bedrijf de klussen toevertrouwt aan een handvol creatieve genieën? Neen, Semco is een conglomeraat met 3000 werknemers en een jaaromzet van 160 miljoen dollar. In de jaren tachtig nam Ricardo het bedrijf over van zijn vader, een uitgeweken Oostenrijker, toen er een paar honderd mensen werkten en er scheepspompen geproduceerd werden. Na de metamorfose van traditionele fabriek in een democratisch gedreven groep, kwam een alsmaar groeiende federatie van ondernemingen tot stand met uiteenlopende afdelingen, waaronder de fabricatie van indu-striële machineonderdelen, de productie van koelinstallaties voor kantoorgebouwen, een rist hightechbedrijven en het beheer van ziekenhuizen, vliegvelden, hotels en fabrieken. Elke afdeling behoort in haar gebied tot de markttop.

Parttime pensioen. Zijn radicale ideeën over democratie op de werkvloer zette Semler al uiteen in Semco-stijl (1993), waarvan wereldwijd meer dan een miljoen exemplaren verkocht werden. In dat boek leerden we al dat de werknemers zelf hun loon, werktijd en collega’s kiezen. Ze selecteren en beoordelen zelfs hun bazen. Nu pakt Semler uit met een nieuw boek, Het weekend van zeven dagen, waarin hij zijn opmerkelijke principes herhaalt, verfijnt en aanvult.

Vooral het tijdsgebruik krijgt in zijn tweede boek heel wat aandacht. De ondertitel, Het belang van een goede balans tussen werk en privé-leven, zet die aandacht nog eens extra in de verf. Toch kan Semlers boek niet afgedaan worden als een zoveelste preek over een beter evenwicht tussen werk en privé-tijd. Hij pakt het breder aan en komt zelfs op de proppen met een important programma voor een part-time pensioen: u koopt tijdens uw carrière van uw bedrijf een bepaalde hoeveelheid vroege pensioentijd. U wil, bijvoorbeeld, op woensdagnamiddag activiteiten doen waarmee u normaal zou wachten tot na uw pensioen. Denk maar aan vissen, weven, tuinieren of studeren. U koopt dan tien procent van uw werktijd, waarvoor u een deel van uw loon inlevert. Tegelijk krijgt u een tegoedbon voor een gelijkaardige hoeveelheid werk tijdens uw pensioen. Semler: “U hebt als het ware een vervroegd pensioen geruild tegen toekomstig werk. Dit jaar kunt u op woensdag gaan wandelen en over tien jaar denkt u op woensdag na over ons nieuwste product.”

Een oud antwoord: flexibiliteit. Uiteraard moeten we de belofte in de titel met meer dan een korrel zout nemen. Zijn weekend van zeven dagen biedt geen uitzicht op een dolce far niente, maar blijkt een uitnodiging tot flexibiliteit. “De mensen vinden het normaal om op zondagavond e-mails te beantwoorden voor het werk, maar niet om op maandagmiddag naar de film te gaan,” merkt Semler op. Bij Semco is het mogelijk om het weekend (spreek uit: de vrije dagen) midden in de week te nemen. Dan moet u wel tijdens het weekend aan de slag. “Op de eerste plaats moeten we het weekend van zeven dagen aanvaarden en met dat in het achterhoofd het dagelijks leven opnieuw inrichten.”

Waarom Semler de complexe organisatie, die uit dergelijke principes onvermijdelijk voortspruit, zo belangrijk acht? Wie leven en geld verdienen vlot op elkaar kan afstemmen, krijgt écht gemotiveerde werknemers. De werkgever geeft hun voluit verantwoordelijkheid. Dat werkt, zo bewijst Semler met het succes van Semco. Al gaat hij in het boek niet in op de problemen die het bedrijf in de jaren negentig gehad zou hebben. Volgens het Nederlandse businessblad Quote ging het er toen niet bepaald zo vrij en vrolijk aan toe. Toch een beetje argwaan bewaren?

Luc De Decker

“Bedrijven die hopen de beste en slimste mensen in dienst te nemen, zullen moeten laten zien dat ze hun personeelsleden vertrouwen door hen de vrijheid te geven om te werken waar ze maar willen.”