IF YOU CAN’T BEAT THEM…

Vennootschapsrechtelijke aspecten

Talrijk zijn de redenen waarom ondernemingen samen in zee gaan en een gezamenlijke onderneming oprichten om een bepaalde bedrijfsactiviteit uit te baten. Sommige bedrijven zien in het aangaan van een strategische alliantie een middel om een noodzakelijke schaalvergroting te realiseren ; anderen hopen op die manier de hoge ontwikkelingskosten van een nieuwe technologie te spreiden of trachten concurrentie tussen de partners uit te schakelen onder het motto “if you can’t beat them, join them”. Het mislukken van vele acquisities of fusies zal ook wel niet vreemd zijn aan het recente succes van strategische allianties. Een alliantie kan op verschillende manieren gestructureerd worden. De naamloze vennootschap is een vennootschapsstructuur bij uitstek voor een alliantie. De bedoeling van dit artikel is enkele vennootschapsrechtelijke aspecten van een alliantie tussen twee vennoten in het kader van een naamloze vennootschap kort aan te stippen.

BESLUITVORMING.

De uitoefening van de macht in een alliantie heeft plaats op drie niveaus : de algemene vergadering, de raad van bestuur en het dagelijks bestuur. De algemene vergadering van een nv beslist met een gewone meerderheid van de aanwezige en vertegenwoordigde stemmen. Bepaalde beslissingen zoals statutenwijzigingen vergen een bijzondere meerderheid. Het beleid van de alliantie wordt echter gevoerd in de raad van bestuur. Het spreekt voor zich dat de gelijke partners ieder een gelijke zeg wensen op dat beleid. De verdeling van de bestuurdersmandaten kan op verschillende wijzen worden georganiseerd : men vertrouwt op het spel van de meerderheden. Bij gelijke partners is de instemming nodig van beide om de raad van bestuur samen te stellen. De mandaten worden verdeeld bij unanimiteit. Ofwel voorzien de statuten in een evenredige vertegenwoordiging van de partners in de raad van bestuur. Deze regeling houdt in dat elke partner kandidaten voor een gelijk aantal bestuurders kan voorstellen. Ofwel wordt in de aandeelhoudersovereenkomst aan elke vennoot het recht op een gelijk aantal bestuurders toegekend. Meestal wordt het dagelijks bestuur opgedragen door de raad van bestuur aan een bestuurder of een directeur.

OVERDRACHT VAN DE AANDELEN.

Partners in een alliantie zullen meestal niet toelaten dat één van hen zijn aandelen verkoopt aan een derde. Het concurrentiële evenwicht, dikwijls reeds precair, tussen de vennoten zou verbroken worden door die overdracht van aandelen ; de derde zou toegang krijgen tot waardevolle knowhow van de alliantie. Joint venture overeenkomsten en de statuten van gezamenlijke vennootschappen beperken daarom dan ook de vrije overdracht van aandelen. De nv is een kapitaalvennootschap en de volledige uitsluiting van de overdraagbaarheid van aandelen is strijdig met die eigen aard als kapitaalvennootschap. Clausules die de overdracht beperken, kunnen opgenomen worden zowel in de statuten als in de aandeelhoudersovereenkomst. De praktijk kent allerlei varianten. De meest gekende zijn de aanvaardingsclausule en de voorkoopprocedure, al dan niet gecombineerd met een volgrecht.

CLAUSULES.

Een aanvaardingsclausule houdt de verplichting in voor de aandeelhouder die zijn aandelen wenst over te dragen, de kandidaat-koper eerst te laten aanvaarden door de andere partners. De beslissing om de kandidaat-koper te aanvaarden, wordt meestal opgedragen aan de raad van bestuur. Het recht van voorkoop bestaat hierin dat de vennoot die zijn aandelen wenst over te dragen, deze eerst dient aan te bieden aan andere aandeelhouders vóór de kandidaat-koper. Het volgrecht is het recht van een aandeelhouder zijn aandelen mee te verkopen aan de derde die de aandelen van de andere aandeelhouder overneemt. Aan dit recht beantwoordt een verplichting in hoofde van de verkopende aandeelhouder om van de derde koper te bedingen dat deze laatste ook de aandelen van de andere aandeelhouders overneemt tegen dezelfde prijs of een andere in het volgrecht bepaalde prijs. De derde is in principe niet gebonden door het volgrecht. Indien de aandeelhouder die verkoopt, nalaat in de koopovereenkomst te bedingen dat de koper ook de aandelen van de andere aandeelhouders moet overnemen, zullen deze laatsten de aandeelhouder die verkoopt kunnen aanspreken tot een schadevergoeding of zelfs kunnen verplichten hun aandelen over te nemen.

CONFLICTEN.

Zoals in elke samenlevingsvorm zijn conflicten onvermijdelijk. Conflicten doen zich in een nv op twee niveaus voor : de raad van bestuur en de algemene vergadering. Indien het conflict zich voordoet in de raad van bestuur wordt het conflict meestal opgelost door het probleem door te schuiven naar de algemene vergadering. Blijkt het conflict in de raad van bestuur een veruitwendiging te zijn van de echte blokkering op het niveau van de algemene vergadering, staat men voor een fundamentele crisis in het voortbestaan van de gezamenlijke vennootschap. De aanstelling van een voorlopig bewindvoerder of de ontbinding wegens wettige redenen zijn mogelijke opties. Het sekwester,deskundigenonderzoek of zelfs de verwijdering van een vennoot zijn valabele alternatieven. Bij de oprichting van een gezamenlijke vennootschap heeft men traditioneel de keuze tussen twee formules : de clausule van terugkoop of de arbitrage. De clausule van terugkoop kan zowel statutair als conventioneel geregeld worden. Varianten zijn mogelijk, maar in onze hypothese van een gezamenlijke vennootschap met twee gelijke partners houdt de clausule van terugkoop in geval van onherroepelijk conflict in dat de éne partner de ander uitkoopt voor een bepaalde prijs. Die prijs kan conventioneel reeds bepaald zijn of worden vastgesteld door een expert. (Andere mogelijke formules zijn de Texas-shoot-out, de Russische roulette…) Bij arbitrage wordt aan een onafhankelijke derde een oplossing gevraagd die aan de partijen zal worden opgelegd.

TENSLOTTE.

We hebben in dit artikel maar een paar aspecten van de gezamenlijke vennootschap aangehaald, de vennootschaprechtelijke. Zoals u kan vermoeden na de lezing hiervan, vraagt een alliantie enorm veel voorbereiding op het juridische vlak.

Jean-Paul TimmermansMichael De Roover

Jean-Paul Timmermans en Michael De Roover zijn juridische adviseurs bij Price Waterhouse.