If you can dream it…

De laatste wereldtentoonstelling van de eeuw is geen succes. Althans niet wat de cijfers betreft. Van de veertig miljoen bezoekers die verwacht werden zal hooguit één derde Hannover bezocht hebben. Drie wereldtentoonstellingen in West-Europa op acht jaar tijd, het is blijkbaar van het goede te veel. De Belgische expo-man Fons Boesmans droomt van een nieuwe formule… in Antwerpen.

Prins Filip, premier Verhofstadt, de Gilles van Binches en de steltlopers van Merchtem trokken naar Hannover om er de Belgische dag luister bij te zetten. Temidden van deze aanwezigen stonden we wat met ex-journalist, -persattaché, -Europarlementslid en -senator Fons Boesmans te praten over de Brusselse plannen die ooit bestonden om een wereldtentoonstelling in onze hoofdstad te organiseren. Meer bepaald in 2008, vijftig jaar na de Belgische expo van 1958. Plannen die ondertussen definitief opgeborgen zijn. Leona Detiège luisterde aandachtig mee en hield de lippen op elkaar. Groot was onze verbazing toen we ‘s anderendaags de Antwerpse burgemeester in het radionieuws de plannen hoorden ontvouwen voor Antwerpen 2012. Heeft Trends de aanzet gegeven? Neen, allicht niet. Het project lag al langer te rijpen. Hooguit hebben we het tijdstip van bekendmaking beïnvloed. Want zelfs adjunct-commissaris-generaal Boesmans was verrast toen Detiège het nieuws wereldkond maakte. Maar goed, de plannen zijn er. Ze zijn zelfs heel doordacht. Een werkschema ligt klaar. In november 2000 – na de gemeenteraadsverkiezingen – moeten de verschillende werkgroepen van start gaan.

Terug naar Hannover. Halfweg de expo telt men precies 6,7 miljoen bezoekers. Toch loopt het expoterrein behoorlijk vol. Om de meest populaire paviljoenen te bezoeken – het Nederlandse bijvoorbeeld – moet men een uur in de rij staan. We kunnen ons nauwelijks de chaos voorstellen als de organisatie het vooropgestelde aantal bezoekers zou gehaald hebben. Geen wachtrij bij het Belgische paviljoen, al zijn 14.000 bezoekers per dag tijdens de topmaand augustus toch ook niet mis. En ook hier tevreden bezoekers. Al komt de indeling en de veelheid aan informatie een beetje chaotisch over door de onvermijdelijke ingewikkelde Belgische staatsstructuur. Op het grote terras van het dakcafé komen de bezoekers tot rust. André Roels en Hans Mortelmans brengen een geslaagde muzikale interpretatie van Brassens & Brel. België heeft niet het mooiste paviljoen van Expo 2000, maar wel het beste café. Waarin een klein land groot kan zijn.

Zit er sleet op de formule van de wereldexpo? Allicht! “Toch ben ik van oordeel dat dit inhoudelijk een goede expo is,” zegt Boesmans, die in 1992 in Sevilla directeur was van het Belgisch paviljoen en commissaris-generaal in 1998 in Lissabon. “Er worden tal van vernieuwende dingen getoond op het gebied van ecologie, energie, nieuwe bouwmaterialen, het herdenken van het stedelijk weefsel en de mobiliteit. Ik denk dat men pas over enkele jaren de grote innovaties zal kunnen inschatten die Hannover 2000 naar voren bracht.” Dan hebben we het even niet over de Duvel van ‘t vat, die als belangrijke Belgische innovatie moet gezien worden, en kennelijk door de bezoekers gesmaakt wordt. “Het probleem is dat vele landen in hun paviljoen hun eigen ding doen en het centrale thema van de Expo slechts zijdelings aanraken,” zegt Boesmans. “Daarom wil ik pleiten voor een totaal vernieuwend concept, waarin niet alleen ideeën worden aangebracht maar ook oplossingen uitgewerkt. Dat is de krachtlijn van Antwerpen 2012. Als thema voor die expo hebben we de mobiliteit gekozen. Het is niet alleen de bedoeling in een tentoonstellingspark oplossingen voor de toekomst uit te beelden. In de twaalf jaar voorbereiding moeten ook daadwerkelijke oplossingen voor het mobiliteitsprobleem worden gerealiseerd, met de hulp van Belgische en internationale instanties, van universiteiten en wetenschappelijke instellingen. En dat niet alleen in België, maar verspreid over de hele wereld. Dat is het nieuwe leven dat we het expogebeuren willen inblazen.”

Voor het zo ver is, zal er nog veel water door de Schelde vloeien. Maar ook door andere stromen en rivieren, want Antwerpen wil zijn ding niet alleen doen. Mobiliteit betekent immers zich verplaatsen. Logischerwijze van de éne plaats naar de andere. Vandaar het idee om steden als Brussel, Gent, Luik, Charleroi (en eventueel nog andere) bij het project te betrekken. Mobiliteit hangt ook nauw samen met leven en werken in (groot)stedelijke agglomeraties. En dat brengt ons bij uitermate boeiende en zinvolle probleemstellingen, die al werden uitgewerkt in diverse werkdocumenten of sneuvelnota’s. Antwerpen wil van de gelegenheid gebruik maken om een blijvend beurscentrum op te richten aan de Zuiderdokken. Bovendien moet men oplossingen vinden voor de mobiliteitsproblemen op de Antwerpse en de Brusselse ring en op de verbindingssnelwegen tussen de beide steden. Daarin zit hem juist het interessante van het experiment. Je kan geen wereldexpo inrichten rond het thema van de mobiliteit als je de miljoenen bezoekers niet op een vlotte manier van de ene plaats naar de andere kan loodsen. Dat is precies de grote uitdaging voor de Belgische overheid, waarmee reeds verkennende gesprekken gevoerd werden. Met zulke opdracht in het vooruitzicht kan men ook begrijpen dat men gekozen heeft voor een voorbereiding van twaalf jaar.

Parijs heeft zich kandidaat gesteld voor een expo in het jaar 2004. Japan richt in 2005 een universele tentoonstelling in. Voor 2010 zijn kandidaturen binnen van Shangai, Buenos Aires en Wroclaw. En dan komen dus mogelijkerwijze Antwerpen & omliggende steden aan de beurt. Maar – en hier ligt een probleem – een kandidaatsstelling kan pas acht jaar voor datum worden ingediend bij het Bureau Internationale des Expositions dat zetelt in Parijs. Dat betekent dat men vier volle jaren zal moeten lobbyen en werken aan het opstellen van een masterplan, alvorens de kandidatuur goedgekeurd kan worden. Het duurt dus nog wel even voor de concrete invulling (lees: het oplossen van de mobiliteitsproblemen in België) kan worden aangevat. Maar, en dat pleit voor de initiatiefnemers: If you can dream it, you can do it! De discussie over de toekomst van de wereld- en universele tentoonstellingen is alvast geopend. Zie je wel dat Hannover eerder het eindpunt van het tweede millennium is dan de start van het derde.

Expo 2000 in Hannover loopt nog tot eind oktober. Internet: www.expo2000.de

henk van nieuwenhove