Iémand moet toch weten wat hij doet?

In slechte tijden gebruikt de overheid een samenwerking met de privéûsector om grote projecten te financieren. Hoe het níét moet, bewijst de miserie met Berlaymont. Vraag is of het met het Antwerpse mobiliteitsplan wel de goede kant opgaat.

Als gevolg van de huidige laagconjunctuur moet de overheid een beroep doen op de privé-sector om haar maatschappelijke projecten te financieren. Maar zonder goede voorbereiding en controlemechanismen mislukt elk PPS-initiatief. Dat leert de ervaring met de Liefkenshoektunnel, het Eurostation of het monster van Berlaymont. Via politieke benoemingen slagen enkele handige jongens er telkens in de staat uit te melken. Vooral de renovatie van het complex voor de Europese Commissie in Brussel is uitgegroeid tot een ware nachtmerrie voor de belastingbetaler. Na tien jaar wanbeleid van Berlaymont 2000 _ een joint venture tussen de Regie der Gebouwen (70%), Fortis (15%) en Bacob (15%) _ bedraagt de totale factuur nu al bijna 1,5 miljard euro.

Zo gaf de voormalige gedelegeerd bestuurder van Berlaymont 2000, de bejaarde professor Henri Vander Eycken (PS-signatuur), toe dat hij weinig of geen ervaring in de sector had, uitgezonderd zijn bestuursmandaat bij Tractebel-dochter Louis De Waele, die nota bene een deel van de asbestverwijdering in de wacht sleepte. Voorts bleek het raamcontract met de pilootonderneming Europconstruct _ een tijdelijke vereniging van Bouygues met Strabach _ een vergiet: de hoofdaannemer draagt bijna geen aansprakelijkheid. Ook de betrokken banken hebben er alle belang bij dat het dossier aansleept. Via aanverwante vastgoedfirma’s, zoals Immo Beaulieu, verdienen ze dik door aan de verdreven EU-ambtenaren tijdelijke kantoorruimtes te verhuren.

Strikte voorwaarden

Via een goed uitgekiende PPS-constructie kunnen dergelijke miskleunen worden vermeden. Maar dan moet aan de basisvoorwaarden van de formule worden voldaan. Essentieel is dat de privé-sector veel meer ruimte krijgt voor een eigen inbreng in het project. Dat maakt de samenwerking met de overheid aantrekkelijker. Aangezien de administratie haar opdracht dan in termen van het resultaat formuleert en naast de algemene randvoorwaarden niet langer elk detail voorschrijft, bepaalt het bedrijfsleven de efficiëntste aanpak van het project. Daar staat tegenover dat de privé-sector ook een aantal risico’s van de overheid overneemt. Bovendien gaat het bij voorkeur om integrale opdrachten: ontwerp, bouw, onderhoud en financiering. De kracht van het PPS-project zit dan vooral in de betere aansluiting van de verschillende fasen. Als al op de tekentafel rekening wordt gehouden met de uitvoerbaarheid van het ontwerp kunnen de bouwkosten lager uitvallen, wat resulteert in meer winst.

Intussen blijft de overheid jammer genoeg zweren bij klassieke debudgetteringstechnieken. Zo stampt de Regie der Gebouwen onder het mom van PPS een nieuw Antwerps gerechtshof uit de grond. Het zal in het najaar van 2004 zijn deuren openen. Eigenlijk gaat het om een klassieke promotieovereenkomst van 106,5 miljoen euro met Interbuild, KBC en Artesia. In ruil voor exploitatierechten prefinanciert de privé-sector het project. Dat komt neer op een leasingcontract.

Hetzelfde geldt voor het Masterplan Antwerpen, dat de verkeersstroom in en rond de havenstad in betere banen moet leiden. Het project omvat de voltooiing van de ring, de aanleg van de Oosterweelverbinding, de verbetering van de sluizen, het doortrekken van de tramlijnen en de creatie van faciliteiten voor park & ride. De kostprijs, circa 1,4 miljard euro, zal volledig door een tolheffing worden gefinancierd.

Maar door de privé-sector alleen als uitvoerder van de werken in te schakelen, blijft veel ervaring en creativiteit onbenut. Alleen dankzij echte samenwerking en risicoverdeling kom je tot een win-winsituatie voor beide partijen. Maar dan moet de overheid goed voorbereid en met een open vizier aan tafel gaan zitten met het bedrijfsleven. Hierin speelt de geplande kenniscel een belangrijke rol. Daarom wordt 2002 het jaar van de waarheid voor PPS.

Eric Pompen

De auteur is redacteur bij Trends.

[2002]

Hopelijk wordt in 2002 de kenniscel die de mogelijkheden en modaliteiten van PPS moet voorbereiden operationeel.