Iedereen naar de strafrechter?

Corporate governance, toerekenbaarheid en transparantie binnen een onderneming leiden tot een verpletterende strafrechtelijke aansprakelijkheid van directie en personeelsleden. Advocaat Patrick Waeterinckx luidt de noodklok.

Op het recente congres van de Vlaamse Juristenvereniging bracht advocaat Patrick Waeterinckx (Lawfort) beroering met een uiteenzetting over de verzwaarde strafrechtelijke verantwoordelijkheid van bestuursleden en toezichthouders als gevolg van de recente corporate-governanceregels.

“De nobele doelstelling naar behoorlijk ondernemen leidt tot het risico van zware straffen voor de toch al fel geplaagde bedrijfsleiders,” klonk het. Heel wat bedrijfsjuristen gingen even recht zitten bij deze dreigende taal.

TRENDS. Corporate governance leidt tot de toerekenbaarheid van degenen die fouten hebben gemaakt. Maar volgens u gaat de wetgever te ver?

PATRICK WAETERINCKX (LAWFORT). “Precies. Toerekenbaarheid is noodzakelijk. Maar het probleem is dat bijna alle daden van niet-behoorlijk bestuur worden beteugeld met strafrechtelijke sancties. Zo eist de corporate-governancewet van 2002 dat er in de managementvennootschappen van bestuursleden een vaste vertegenwoordiger wordt aangeduid. Op die manier wil de wetgever de bestuursaansprakelijkheid van een managementvennootschap kanaliseren naar een natuurlijke persoon. Dat gebeurde omdat een natuurlijke persoon achter een economisch misdrijf beter geidentificeerd kan worden, luidt de redenering.

“Die nieuwigheid volgt nog geen vier jaar na de invoering van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid voor de rechtspersoon. Omdat de daders van anonieme misdrijven, zoals milieudelicten, moeilijk kunnen worden gevat, was het nodig de rechtspersoon – de vennootschap zelf – voor de rechtbank te brengen.

“Deze tegenstrijdige opvattingen vergen van de praktijkjurist een verregaand schizofreen analytisch denkvermogen.”

Tot wat leidt het in de praktijk?

WAETERINCKX. “Een cumulatie van aansprakelijkheden, dus straffen en burgerlijke schadevergoedingen op alle niveaus van de ondernemingsstructuur. Concreet kan het parket bij een economisch misdrijf niet alleen de dader, maar ook de vennootschap, haar directie, de natuurlijke personen én de managementvennootschappen in de raad van bestuur en ook de personen achter de vennootschappen vervolgen.

“Ook personen die volgens vrij recente wetten en decreten moeten toezien op bepaalde aspecten van ondernemen kunnen worden aangesproken. Ik noem de door de onderneming aan te duiden coördinatoren die maatregelen moeten uitwerken en controleren ter naleving van de veiligheidsreglementen en de milieuwetten. Ook de preventieadviseurs kunnen worden aangesproken als het fout loopt. In principe kan een milieucoördinator, bijvoorbeeld, drie jaar gevangenisstraf of 10 miljoen euro boete oplopen als hij bepaalde regels niet naleeft.”

De soep zal wel niet zo heet worden gegeten als ze wordt opgediend.

WAETERINCKX. “Net de kloof tussen de harde letter van de wet en de soepele toepassing ervan tart mijn rechtsgevoel. Je zult als ondernemer of toezichthouder maar eens op een magistraat vallen die geen oog heeft voor de praktijk op de werkvloer en een voorbeeld wil stellen bij de aanpak van de milieu- en veiligheidsregels.”

H.B.

“Je zult als ondernemer of toezichthouder maar eens op een magistraat vallen die geen oog heeft voor de praktijk op de werkvloer.”