Honderd jaar geheugen

De grammofoon, een uitvinding van Thomas A. Edison, zou de muziekwereld en de verhoudingen tussen uitvoerder en toehoorder grondig veranderen. Zodanig zelfs dat we de liefhebbers eraan moeten herinneren dat échte muziek in de concertzaal te beluisteren valt…

Helemaal op het einde van vorige eeuw konden voor het eerst in de geschiedenis klanken worden vastgelegd en opnieuw beluisterd. Er was toen nog geen sprake van enige fidelity maar eindelijk had men een beter houvast dan het (relatief vluchtig) auditief geheugen. Voor het eerst was het adagium “dat alleen wat geschreven is de jaren weerstaat” (Ovidius) niet meer geldig. Men begreep zeer gauw dat dit naast een voor de hand liggende documentaire waarde ook een gigantische economische machine op gang zou trekken. De grote verdienste van The Gramophone Company (later His Master’s Voice en na de fusie met de Columbia Gramophone Company herdoopt tot EMI – Electric and Musical Industries) was dat zij zowel in Amerika als in Europa de belangstelling kon wekken voor het nieuwe medium bij de grote namen in de muziek. Zo kunnen we ons vandaag nog een idee vormen van hoe grote componisten hun eigen werk uitvoerden.

De Centenary Edition van EMI omvat 10 cd’s (één per decennium) met de meest memorabele documenten uit de afgelopen 100 jaar auditief geheugen. U moet voortaan grootvaders verhalen over roemrijke figuren als Enrico Caruso, Nellie Melba, Artur Schnabel, Sir Thomas Beecham niet meer geloven… Ontdek hoe Edvard Grieg, Ignace Paderewski of Fritz Kreisler hun eigen werk vertolkten en hoe Vladimir Horowitz of Yehudi Menuhin klonken aan het begin van hun carrière en hoe ontroerend Jacqueline du Pré het celloconcerto van Elgar bracht. Voor de alleroudste juweeltjes (uit het akoestisch tijdperk) vergt het wel enige inspanning om door de krassen en de ruis de muzikale waarde te kunnen waarderen. Vanaf het gebruik van microfoons (het elektrisch tijdperk) kijkt men verwonderd op hoe getrouw een opname kon gemaakt worden met relatief primitieve middelen.

Jammer genoeg gaat onvoldoende aandacht naar de muziek uit de tweede helft van de periode in kwestie en is de plaats gereserveerd voor stemmen (tenoren en sopranen) té ruim bemeten.

Misschien krijgt u er toch spijt van dat u enige tijd geleden die schitterende lp’s met onvervangbare opnames voor een prikje van de hand deed of shame on you wegwierp…

MILO DERDEYN

Centenary Edition – 100 Years of Great Music (EMI)