‘Hogere btw is een sociaal rechtvaardige belasting’

De verhoging van de btw is een interessant idee, menen specialisten. Ze wijzen ook op het falende antifraudebeleid van de btw-administratie. Die jaagt op de kleine vissen en laat de haaien zwemmen. De Belgische schatkist verrijkt zich zo ten koste van de logistieke sector.

Een verhoging van de btw is perfect te verdedigen, als die maatregel wordt gecompenseerd door een vermindering van de lasten op arbeid. Dat zeggen de btw-specialisten die Trends om de tafel bracht. EY-fiscalist Bart Buelens en de advocaten Sophie Clocheret (Baker & McKenzie), Henri Vandebergh (Vandebergh, Smeets) en Wim Panis (Stibbe) schreven ook allen mee aan het BTW-Handboek van Larcier, dat onlangs van de persen rolde (zie kaderstuk De kat vindt haar jongen niet terug).

De kans is groot dat uw boek gauw achterhaald is, nu België voor een grondige fiscale hervorming staat. De Europese Unie, de OESO en ook minister van Financiën Koen Geens pleiten voor een verschuiving van de belasting op arbeid naar die op consumptie. Critici noemen dat asociaal, omdat gezinnen die minder verdienen relatief harder getroffen worden.

HENRI VANDEBERGH. “De btw is een correcte belasting. Je betaalt enkel als je geld uitgeeft. Ze is bovendien voor iedereen gelijk. Iemand die rijk is, geeft immers meer geld uit. Vermogende burgers dragen zo relatief meer bij. Ik weet niet of dat nu het geval is.”

WIM PANIS. “Binnen de btw is er ook ruimte voor een sociale correctie. Er zijn verlaagde tarieven voor levensnoodzakelijke goederen en diensten, zoals kraantjeswater, geneesmiddelen, groenten en fruit.”

BART BUELENS. “Een verschuiving van de lasten op arbeid naar het belasten van consumptie heeft ook een gunstige impact op onze concurrentiepositie, omdat producten dan goedkoper geproduceerd kunnen worden in België.”

SOPHIE CLOCHERET. “Bovendien leiden de lagere lasten op hun beurt mogelijk tot meer uitgaven en dus hogere btw-inkomsten. De btw is ook redelijk beheersbaar, omdat je haar als burger perfect kan vermijden door minder te consumeren.”

VANDEBERGH. “De verhoging van de btw in het kader van een brede hervorming is dus een goede manier om de economie te stimuleren.”

In België komt volgens de statistieken wel relatief veel btw-fraude voor. Hoe komt dat?

PANIS. “Omdat de fiscus van buitenlandse fraude ook een Belgisch probleem maakt. Zo pakt de administratie vaak onwetende Belgische tussenschakels in btw-carrousels (zie Btw-carrousel: simpel en snel) hard aan. De criminelen die de constructie hebben opgezet, blijven dikwijls buiten schot. Zij genieten nochtans van het voordeel van de fraude.

“Stel dat goederen via de Antwerpse haven direct naar een bedrijf in Frankrijk worden vervoerd. België kan er geen btw op heffen. Later blijkt dat er fraude in het spel is. De Franse bestemmeling heeft de btw niet aangegeven en brengt de goederen in een zwart circuit. Vaak komt de fiscus in het buitenland te laat om de fraudeplegers te vervolgen. Dan vordert de Belgische fiscus de betaling van de ontdoken btw van een onschuldige tussenpersoon. Dat gebeurt geregeld bij Antwerpse expediteurs. Zo spekken btw-carrousels de Belgische schatkist. Het is een belasting bij Belgische ondernemers op de doorvoer van goederen. Pijnlijk voor een land dat zich profileert als logistiek centrum van Europa.”

CLOCHERET. “De rechtspraak bepaalt dat iemand niet alleen veroordeeld kan worden als hij weet heeft van een btw-carrousel, maar ook wanneer hij het redelijkerwijze ‘had moeten weten’. Die redenering kan behoorlijk ver gaan. Wie bijvoorbeeld zonder enige referentie veel goederen van een nieuwe leverancier afneemt, loopt al een risico.”

BUELENS. “Stel dat een ondernemer goedkoop inkoopt. Een mooie deal, denkt hij. Uiteindelijk blijkt hij de laatste schakel van een btw-carrousel. De btw die hij betaalde, is niet doorgestort. In dat geval kan de koper worden beboet voor fouten van een van de eerdere leveranciers in de keten.”

PANIS. “Ik ken het geval van een multinational die nauwgezet alle klanten en operaties tegen het licht houdt om te vermijden dat hij betrokken geraakt bij btw-fraude. Dat gebeurt via een doorgedreven IT-systeem en een speciale compliance-cel. Maar er zijn duizenden transacties en een fraudeur was toch door de mazen van het net geglipt. Het bedrijf kreeg, volledig onterecht, een boete. Maar de multinational besloot die niet aan te vechten, want hij wilde absoluut niet in de kranten genoemd worden als een medeplichtige in een btw-carrousel. België maakt er zich met deze manier van fraudebestrijding gemakkelijk van af.”

CLOCHERET. “Gelukkig komt de Europese rechtspraak meer en meer tussenbeide. Onlangs is België op de vingers getikt voor een te ruime hoofdelijke aansprakelijkheid in de interne wetgeving.”

Hoe moeten we btw-fraude dan wel aanpakken?

BUELENS. “Het is niet gemakkelijk. Btw-fraude kan je zo goed als onmogelijk proactief tegengaan. Het btw-stelsel zelf is de oorzaak van fraude. Door de jaren heen zijn er almaar meer systemen ingevoerd, waardoor gaten in de btw-heffing ontstaan. Door de toepassing van btw-vrijstellingen en verleggingen van de belasting, moet de btw dikwijls pas aan het einde van de distributieketen in een keer worden betaald. Zo wordt het voor criminelen mogelijk de btw op de volledige transactieprijs te verduisteren. Mocht men btw heffen op elke transactie in de economische keten, dan kon enkel met die kleinere bedragen worden gefraudeerd.”

VANDEBERGH. “Zo’n manier van btw-heffing stemt trouwens het best overeen met het basisstelsel, dat ooit moet worden ingevoerd. Bij de grote hervorming in 1993 werd in een overgangsregeling van drie jaar voorzien om alle lidstaten de kans te geven dat stelsel in te voeren. Twintig jaar later staan we nog nergens.”

Waarom blijft het meer fraudegevoelige overgangssysteem voor de btw-heffing dan behouden?

PANIS. “In het definitieve stelsel moet de btw-administratie van de lidstaat van de leverancier de aangerekende btw doorstorten naar de lidstaten waar de klanten gevestigd zijn. Dat vergt een intense samenwerking tussen de belastingadministraties van de Europese lidstaten. Dan wordt de samenwerking zo sterk als de zwakste schakel.”

CLOCHERET. “In het definitieve stelsel moeten de 28 lidstaten op elkaar vertrouwen voor de correcte inning van de btw. Daar wringt het schoentje.”

Is de Belgische fiscale administratie voldoende uitgerust om fraude op te sporen?

BUELENS. “Niet als ze geïsoleerd werkt. De fiscus roeit met de riemen die hij heeft. Nu pakt de administratie kleine misbruiken op microniveau aan, maar laat ze veel zware fraude liggen. Fiscale operaties in internationale groepen komen bij controles amper aan bod. Het is een technisch systeem met veel lekken, dat de staat veel geld kost. Fraude is een fenomeen dat internationaal moet worden aangepakt. De fiscus focust te veel op kleine dossiers, zoals dat van de firmawagens. Er zijn heus wel fundamentelere problemen.”

CLOCHERET. “Een controleur gaat soms naar een onderneming, ziet aan de bedrijfspoort de BMW’s en de Audi’s staan, verzamelt een paar documenten en geeft een boete van 3000 euro omdat het privégebruik van de bedrijfswagen onderschat zou zijn. Hoe maatschappelijk relevant is dat? Intussen laat de fiscus fraudemechanismen liggen.”

VANDEBERGH. “Een en ander hangt ook samen met de manier van controleren. De fiscale administratie pluist via datamining de cijfers van bedrijven uit en geeft centraal richtlijnen. Zo trof ik een controleur die me vroeg enkel de gegevens van de voordelen van alle aard van de bestuurders door te geven. Verbaasd vroeg ik of dat het enige was. Dat is alles wat Brussel wil weten, was het antwoord. Zo kan je toch geen efficiënte controle doen? Een bedrijf kan zo rustig frauderen, als het bereid is een boete te betalen voor prullen. Vorig jaar werden de vruchtgebruikconstructies aangepakt. Vandaag zijn het de vrijstellingen van bedrijfsvoorheffing voor onderzoek en ontwikkeling. Her en der schudt de fiscus wat geld uit de zakken van de ondernemers. En de fraudeurs gaan hun gang.”

Hier zitten nogal wat advocaten rond de tafel. Sinds 1 januari 2014 betalen uw klanten btw op de erelonen. Maakt dat veel verschil voor bedrijfsadvocaten, wier klanten die meestal kunnen recupereren?

PANIS. “Zeer zeker. Banken, verzekeringsmaatschappijen en ziekenhuizen, bijvoorbeeld, kunnen de aangerekende btw slechts gedeeltelijk of niet in aftrek brengen. Hun factuur stijgt.”

BUELENS. “Die 21 procent zullen ze doorrekenen. Rechtsbijstandverzekeraars verhogen bijvoorbeeld hun premies.”

Lees ook blz. 6: Lagere loonlasten in plaats van fiscale snoepjes

HANS BROCKMANS, FOTOGRAFIE THOMAS DE BOEVER

De jacht op de kleine vissen is open, terwijl de haaien mogen blijven zwemmen.

“In het definitieve stelsel moeten de 28 lidstaten op elkaar vertrouwen voor de correcte inning van de btw. Daar wringt het schoentje” Sophie Clocheret

“De verhoging van de btw in het kader van een brede hervorming is dus een goede manier om de economie te stimuleren” Henri Vandebergh

“Het btw-stelsel zelf is de oorzaak van fraude” Bart Buelens

“België maakt er zich met zijn manier van btw-fraudebestrijding gemakkelijk vanaf” Wim Panis