Hoe frauduleus is filantropie?

De gemiddelde Belg denkt dat hij zijn sociale plicht heeft vervuld als hij zijn belastingen betaalt, meent de Brusselse advocaat Bradley Gallop. Zijn vak, “charity planning”, staat in de kinderschoenen in het land waar liefdadigheid als excentriek wordt beschouwd.

Enkele maanden geleden rolde bij de Bertelsmann Foundation een standwaardwerk over dit onderwerp van de persen: Foundations in Europe, waarvoor Gallop de juridische coördinatie deed. Zijn conclusie: “Continentaal Europa staat huiverig tegenover private fondswerving voor minderbedeelden, de Derde Wereld, kunst of religieuze doeleinden. De staat beschouwt individuele initiatieven bijna als een inbreuk op haar herverdelingsmonopolie.”

Gallop (39) specialiseerde zich na zijn algemene rechtstudies in de Verenigde Staten en Spanje in Europees recht aan de ULB. Hij debuteerde bij het advocatenkantoor Loeff, Claeys, Verbeke (nu Allen & Overy Belgium). Aan die carrière kwam een einde toen het samengaan met Allen & Overy werd voorbereid.

Bertelsmann Foundation en de David and Lucille Packard Foundation zijn misschien geen winstmakers, maar beheren wel naar schatting 10 miljard dollar. De Bill & Melinda Gates Foundation heeft een patrimonium van 21 miljard dollar. Als zo’n organisatie advies vraagt, zet je hem als advocaat niet aan de deur. Gallop: “In de States en het Verenigd Koninkrijk houden heel wat topkantoren zich recht in de filantropische niche. Hier staat de branche in de kinderschoenen.”

Kwistig maar efficiënt

Gallops kantoor is de juridische antenne van de internationale (meestal Amerikaanse) fondsen in Brussel. “Iemand als George Soros is een zakenman die graag geeft, maar wel waar wil voor het half miljard dollar dat hij jaarlijks aan Europese projecten spendeert,” aldus Gallop. “Daarom wil hij binnen een strak juridisch kader afdwingen dat de dotaties doeltreffend worden besteed.”

Dat was niet altijd het geval. Zo spendeerde de Soros Foundation tot 1995 ettelijke miljoenen euro aan Russische projecten waar achteraf een reukje aan bleek te zitten. Om een betere opvolging te garanderen, zal de Foundation vandaag stapsgewijs met geld over de brug komen, naargelang het project vordert. Ook zal de ontvangende partij aansprakelijk gesteld worden als er fraude of zware fouten gebeuren. Het is aan juristen als Gallop om dat alles in de juiste documenten te gieten.

Gallop: “De organisaties spelen het hard als het erop aankomt hun doelstellingen te halen. Charities zijn allerminst softies.” Een goed voorbeeld is John Studzinski, de Amerikaanse ondervoorzitter van Morgan Stanley International. Die behoort tot de kerndonors van de Tate Modern Gallery in Londen. Het museum ontving een eerste gift van zo’n drie miljoen dollar op voorwaarde dat het op zijn minst evenwaardige donateurs vond.

In België sponsort een bank als Dexia volgens directeur communicatie Gustaaf Helbig “tientallen miljoenen” aan kunsten, ondermeer aan de Muntstichting. Ook Agfa-Gevaert is een trouwe sponsor van De Munt, waar het bedrijf graag gasten ontvangt. Corporate Sponsorship ManagerCarsten Weise redeneert: “De plaats, het publiek en het programma van De Munt zijn elitair, en beantwoorden dus aan onze topmanagers en hun beste klanten.” Er is echter een gevaar: besparingen bij het bedrijf. Voorlopig doen de banken het goed, zegt Helbig (Dexia). “Maar als de zaken slecht gaan, snoeien we het eerst in de sponsoring.”

Napoleontische wetgeving

Ook aan de kant van de fondsen worden de zaken beter begeleid. Vooraleer een internationale caritatieve instelling ergens een poot opzet, verkent een kantoor als BDG & Associates de fiscale en andere wegen. “Anders loop je het risico dat je zuurverdiende geld in een mum van tijd weggetaxeerd wordt,” aldus Gallop. In heel wat Europese landen _ zoals België en Frankrijk _ dateert de wetgeving op stichtingen dan ook nog uit de tijd van Napoleon.

In de meeste Angelsaksische landen, maar ook in Nederland en Duitsland, krijgen stichtingen vlot een vrijstelling van vennootschapsbelasting. In België daarentegen wordt zo’n stichting meestal in een vzw gegoten, die in een aantal beperkte gevallen en na een administratieve lijdensweg wordt vrijgesteld. Momenteel ligt een wetsvoorstel op tafel dat al goedgekeurd werd door de senaat. Het stroomlijnt de erkenning en de fiscale vrijstelling voor (internationale) vzw’s en stichtingen, die tot 100.000 euro (40,34 miljoen frank) mogen ontvangen zonder een aparte voorafgaande goedkeuring door de overheid. Wél moeten deze organisaties een transparante boekhouding voorleggen.

De fiscale vrijstelling van giften blijft beperkt. De overheid volgt een moeilijke procedure vooraleer zulke giften een statuut krijgen. “Het komt erop neer dat een organisatie die minder afhankelijk wil zijn van de overheid, wel de zegen nodig heeft van diezelfde overheid om op eigen benen te mogen staan,” aldus Gallop. “Zo worden heel wat caritatieve of maatschappelijk relevante initiatieven afgeblokt.”

Erfenis naar de dieren

Een andere adder onder het gras bij schenkingen zijn de rechten van de zogenaamde reservataire erfgenamen. Ook in België hebben kinderen recht op een bepaald percentage van het patrimonium van hun overleden ouders. In principe kunnen ze zelfs schenkingen die hun deel aantasten retroactief laten vernietigen.

Gallop noemt deze wetgeving “absurd”. Hij begrijpt dat kinderen recht hebben op een deel van de erfenis om te overleven, maar zou willen dat er een maximumbedrag wordt bepaald. “Ook in Vlaanderen zijn er fortuinen die gebetonneerd zitten,” weet hij. “Net of het voor zo’n kind iets uitmaakt of het nu 10 of 20 miljoen euro erft. Welk algemeen belang is gediend bij zo’n rigide wetgeving?”

De Antwerpse fiscalist Victor Dauginet weerlegt: “De staatsorde in Europese landen is gebouwd op het recht om te erven, en terecht volgens mij. Het alternatief is dat opa of manlief permanent met de onterving dreigen om de familie of de vrouw in de ban te houden. Misschien is dat moreel geoorloofd in de VS, maar niet bij ons.”

Zelf heeft Gallop er geen probleem mee dat een overleden tante haar erfenis voor 80% aan goede doelen nalaat. “In België daarentegen ben je excentriek als je je erfenis nalaat aan, bijvoorbeeld, het Dierenwelzijn,” weet hij. “Het is voor de erfgenamen soms een reden om naar de rechtbank te stappen en een vernietiging te eisen. In de VS is zo’n schenking de normaalste zaak van de wereld.”

Vluchten voor de fiscus

Gallop kampt in continentaal Europa dus met administratieve lasten (de erkenning van een stichting), patrimoniale wetten (het erfrecht) of fiscale beperkingen voor hij een stichting naar Amerikaans of Brits model kan uitbouwen. Nochtans krijgt hij op zijn kantoor heel wat vermogende individuen over de vloer, die een deel van hun patrimonium aan een goed doel willen schenken.

“Daar sta je dan als rijke Belg of expat,” grinnikt hij. “Je wil je welvaart met je medemensen delen, maar de staat werpt enkele ernstige hindernissen op. Wat doet een intelligente adviseur dan? Net zoals een fiscalist op zoek gaat naar tax heavens, tracht ik de schenking zo optimaal mogelijk te organiseren. Charity planning, noemen we dat.”

Voor gemiddeld 200 dollar per uur gaat Gallop de mogelijkheden voor zijn welgestelde cliënten na. Zo zijn Zwitserland of Liechtenstein aantrekkelijke opties om inhalige erfgenamen te ontlopen. Dauginet, onverbloemd: “Ik heb maar één woord voor dergelijke constructies: fraude. Een advocaat die zich hiertoe leent, verdient geschrapt te worden.” Waarop Gallop: “Ik heb de indruk dat landen als België charities willen ontmoedigen, omdat ze zich bedreigd voelen als sturende welvaartstaat. De staat int het geld en verdeelt het. Een individu die dat mechanisme wil doorbreken, wordt bijna beschouwd als staatsgevaarlijk.”

Hans BrockmansThe Economist

met gebruik van copyright ‘The Economist’

eXtra informatie op www.trends.be

Links naar websites over charities en meer over de Belgische wetgeving in verband met vzw’s.

“In België ben je excentriek als je je erfenis nalaat aan het Dierenwelzijn.”