Hoe bouwen we een kenniscentrum op?

Op 18 mei wordt de federale overheid niet echt gekeurd op haar O&O-beleid – dat is hoofdzakelijk een regionale materie. Toch is dat Vlaamse beleid een weerspiegeling van federale vingerwijzingen.

Agalev: d ò CD&V: a ò N-VA: b ò SP.A: b ò Spirit: c ò Vlaams Blok: d ò VLD: d

Het Belgisch beleid voor Onderzoek en Ontwikkeling (O&O) is chaotisch. De gewesten en de federale regering spelen allebei een rol. Die van het federale niveau is klein. Het meest treffend is de houding van de regering-Verhofstadt over de compensaties. Onder het mom “wij zijn liberalen en verdedigen de vrije markt en basta met de compensaties voor militaire bestellingen” werd een schijnheilige show opgevoerd. Premier Guy Verhofstadt ( VLD) leeft electoraal bij de gratie van de Walen. Hij bevoordeelt met het inroepen van de vrije markt de belangen van de luchtvaartindustrie in het zuiden. Die werkt nijver mee aan de Airbus A380 en zijn militaire versie, de A400M. De defensiemarkt is nergens een liberale markt. Compensaties moeten worden verdeeld volgens de sleutel Vlaanderen 57 %, Wallonië 24 % en Brussel 19 %. Zonder die verdeelsleutel vloeit traditioneel het leeuwendeel van de afgeleide bestellingen van de luchtvaartorders naar Wallonië.

De impulsen uit de compensaties kunnen belangrijk zijn voor het O&O-beleid van Vlaanderen. België is in deze materie heiliger dan de paus. De Nederlanders handhaven de compensaties en berekeningen bewijzen dat de compensaties de totale kosten van de legerbestellingen slechts met 2 % à 3 % verhogen. Wallonië ziet legercompensaties als jobmotoren, Vlaanderen wil ze inpassen in een geïntegreerd wetenschapsbeleid.

Het O&O-beleid van de Vlaamse regering van Patrick Dewael (VLD) stond de eerste twee jaar stil. Gewezen Vlaams minister van Economie Dirk Van Mechelen (VLD) bestudeerde in die tijdsspanne de effecten van de O&O-politiek van zijn voorgangers. Nuttige initiatieven als Flanders Technology werden geridiculiseerd en ondertussen opnieuw opgepikt. Niets van wat gewezen Vlaams minister-president Luc Van den Brande (CD&V ) deed of gedaan had, kon waardevol zijn. De financiële inhaalbeweging die bezig was onder de regering-Van den Brande werd door Patrick Dewael onderbroken. In 2010 moet 1 % van het Vlaamse regionale inkomen besteed worden aan Onderzoek & Ontwikkeling, 2 % moet van de ondernemingen komen. Dat past binnen de Europese richtlijnen om van Europa tegen 2010 een kennisgebied te maken dat kan wedijveren met de Verenigde Staten. Om die publieke 1 % te bereiken, is het noodzakelijk, aldus de Vlaamse Raad voor Wetenschapsbeleid, om tot 2010 jaarlijks 94 miljoen euro extra vrij te maken. De Vlaamse regering zegt dat ze dat doet, maar daar mag men aan twijfelen. Van de bijkomende inspanning van 66 miljoen euro van nu is 41 miljoen structureel en 25 miljoen euro een eenmalige injectie. De Vlaamse overheid besteedt 0,6 % van het bruto regionaal product aan O&O. In Nederland is dat 0,8 %, in Finland 1,05 %. Voor de Europese Unie is dat 1,9 % van het bruto binnenlands product, tegenover 2,6 % voor de VS en 2,9 % voor Japan. Onder Dewael werd het IWT geactiveerd en dienden 500 KMO’s dossiers in voor onderzoekssteun.

De Vlaamse regering eist geen homogene bevoegdheid voor het wetenschapsbeleid. Ruimtevaart is een federale materie, wat geleid heeft tot de show met de astronaut Frank De Winne. Dat kostte de federale belastingbetaler (voor 65 % Vlamingen) 10 miljoen euro, voor een luttele wetenschappelijke tegenwaarde.

De partijstandpunten

Een handicap van de regering-Dewael is de aanwezigheid van Agalev. De groene partij spreekt zich alleen uit over onderzoek naar milieubesparende maatregelen. Op andere terreinen speelt ze een kwaadaardige rol. Federaal Agalev-minister Jef Tavernier schrapte een veldproef van de KU Leuven voor genetisch gewijzigde appelen. Tien jaar onderzoek worden ontwaard. De malaise bij de Vlaamse biobedrijven groeit.

CD&V wil Vlaanderen bevoegd maken voor het volledige wetenschapsbeleid – ook ruimtevaart – en het O&O-beleid samenvoegen in de handen van één minister. Onder Patrick Dewael zijn dat er drie.

De SP.A heeft een mooi programma voor O&O. De partij heeft ervaring met serieus werk op dat vlak. O&O is meer haar specialiteit dan die van CD&V, een partij die traditioneel sterker is toegespitst op onderwijs, sociale zaken en gezondheid. De SP.A pleit voor één Vlaamse universitaire ruimte voor onderwijs en onderzoek met coördinatie tussen alle academische instellingen. Zonder het zo te noemen, wordt de hegemonie van de KU Leuven bekritiseerd.

Aangezien O&O grotendeels een regionale bevoegdheid is, kortwiekt de VLD dat luik in haar verkiezingsprogramma. De blauwe partij belooft een standpunt tegen de regionale verkiezingen van 2004.

Slap tot onbestaand zijn ook de voorstellen voor O&O van het Vlaams Blok. N-VA legt wel een eigen klemtoon en pleit voor een verankering van de kennisbedrijven in Vlaanderen en als dat niet lukt in een Europees verband. Spirit ten slotte pleit voor een afschaffing van de O&O-steun voor militaire toepassingen.

F.C.