Hoe beschermt u zich tegen namaak?

Voor het eerst in de geschiedenis heeft een rechter namaak bestraft van modellen die niet geregistreerd werden. Dat is een juridische mijlpaal. Samsonite Europe wordt elke dag met namaak geconfronteerd: een half jaar na de lancering van een nieuw model circuleren er al illegale kopieën. Hoe pakt het Oudenaardse bedrijf de piraterij aan?

“Wij zijn het onderzoeksdepartement van de Far East,” grinnikt Caroline Giraldo, vice-president en bedrijfsjuriste van Samsonite Europe in Oudenaarde. “Zes maanden nadat we een nieuw model hebben gelanceerd, vinden we het terug in de luchthavens van Hongkong of Manilla of doodgewoon in de Europese winkelcentra. Vooral de Chinese producenten zijn de bron van alle kwaad. Ze beschouwen namaak niet als een onrechtmatige inbreuk, maar als een moderne vorm van ondernemerschap. Wie een sterk merk heeft, lokt namaak uit en zoekt het eigenlijk zelf. Hun motto is: A copyright is the right to copy.”

Vanuit de hoofdzetel in Oudenaarde coördineert Giraldo de strijd tegen de namaakartikelen. Ze doet daarvoor een beroep op juristen van Samsonite in Denver en “een leger advocaten, verspreid over de hele wereld”. Volgens een ruwe schatting worden er in Europa jaarlijks meer dan 100.000 kopieën van Samsonite – wereldwijd de nummer één in bagageartikelen – verspreid. In Azië kan dat meer dan het dubbele zijn. In de meeste gevallen wordt een model gekopieerd, soms gaat het ook om merknamaak. Onlangs nog doken in Oost-Europa koffers met het merk Samsonice en Samonite op.

De juriste was aangenaam verrast door het snelle optreden van de Letse politie in een recent dossier. De uitbreiding van de Europese Unie lijkt een goede zaak. “Misschien worden de grenzen van de nieuwe leden nog niet zo stevig bewaakt en vinden namaakgoederen hun weg via het oosten naar de rest van Europa,” aldus Giraldo. “Op termijn zal dat wel meevallen. Belangrijker is dat we in heel wat van die landen ook productiecentra kunnen aanpakken en met de sluiting breng je een gevoelige slag toe aan criminele organisaties. Met de komst van de nieuwe EU-leden vergroot het toepassingsgebied van de Europese regels op intellectuele eigendom én de kans om onze claims via het gerecht te doen gelden.”

In totaal onderschepten de Europese autoriteiten vorig jaar bijna 85 miljoen namaakartikelen. In de eerste helft van dit jaar klokten ze af op 50 miljoen stuks. “En het gaat echt wel over meer dan schoenen en merkkleding,” zegt Dirk Poschet van de cel Namaak van de opsporingsdienst van de douane in Antwerpen. “Namaak treft niet alleen de bedrijven, maar ook de consument. Zelfs fysiek. Zo vinden we ook nagemaakte farmaceutica. Zelfs aids-remmers, waarvan het medisch effect soms nul en zelfs schadelijk is.” De strijd tegen namaak is dus acuut.

1. Vertrouwen op de overheid?

Giraldo betreurt dat de douane en de politie dikwijls een onderscheid maken tussen algemene misdrijven en strafrecht-inbreuken op intellectuele rechten. “Voor mij is er geen verschil tussen de diefstal van materiële of immateriële goederen,” betoogt ze. “In het ene geval steel je zaken, in het andere rechten.” Dergelijke inbreuken zijn niet de grootste prioriteit, geeft Poschet toe. “Maar ons team is er wel permanent mee bezig. Jaarlijks passeren er 4 miljoen containers langs Antwerpen. Het is dus zoeken naar een speld in een hooiberg.”

Merkinbreuken laten beteugelen kost de merkhouder veel geld. Hij moet een borg stellen bij de inbeslagname en de goederen op eigen kosten opslaan in een loods. De procedures zijn traag en de echte criminelen worden zelden gevat. Giraldo: “De recuperatie van de kosten, laat staan een schadevergoeding als burgerlijke partij, is fictie. Het bestaat op papier, maar in de praktijk is het een illusie.”

2. Registreren of niet?

Sinds vorig jaar kunnen ondernemingen een beroep doen op de uitgebreide beschermingsregels van het ‘communautaire’ (Europese) model. Originele modellen die niet werden geregistreerd, worden in de Europese Unie sowieso drie jaar beschermd. Als Samsonite een model langer dan drie jaar wil commercialiseren, dan zal het dat model volgens de klassieke regels registreren, met een bescherming tot maximaal 25 jaar.

Eind oktober bleek dat het Europese model een machtig wapen is. Het Britse High Court kende op vraag van Mattel, de Amerikaanse onderneming achter de barbiepoppen, een boete toe aan een concurrent die kopieën van de (niet geregistreerde) ‘My Scene’-poppen op de markt bracht. Advocaten waren onder de indruk van die snelle afhandeling (ongeveer drie maanden) van de eerste rechtszaak over het nieuwe communautaire model.

In landen als China, waar geen automatische bescherming bestaat, zal Samsonite meestal een modelbescherming nemen. Dat kost zo’n 1500 dollar. Die bescherming moet elk jaar hernieuwd worden. Als Samsonite het model niet meer commercialiseert, wordt de bescherming meestal niet hernieuwd. “De instandhouding weegt niet op tegen de kosten van een bescherming van 25 jaar,” legt Giraldo uit. Bovendien kopiëren namakers liever de actuele producten.”

Wereldwijd heeft Samsonite ongeveer 900 toegekende patenten (zowel model- als octrooibescherming). Ongeveer 360 patenten zijn aangevraagd. Het laat de onderneming toe om via een administratieve procedure druk uit te oefenen op de namakers en met gerechtelijke stappen te dreigen. Een van de recente patenten is de big wheels-koffer, waarbij grote wielen in plaats van kleine rollertjes de bagage stabieler maken tijdens het reizen. Giraldo: “De big wheels zijn een mooi en uniek product, maar zo mooi en uniek dat er uiteraard al namaak opdook. Die werd tamelijk efficiënt bestreden.”

3. Hoe inbreuken opsporen?

Samsonite heeft geen privé-politie die niets anders doet dan namaak opsporen. Hoe komt het bedrijf aan inlichtingen over namaak? De meeste informatie over inbreuken komt van het eigen verkoopteam en het externe distributienetwerk. Zo waren er op een beurs in Offenbach handelaars actief die op een laptop alle namaakmodellen van merkproducten toonden die ze konden produceren en leveren naargelang van de opdracht. Giraldo: “Nu zijn ze wat voorzichtiger geworden, omdat ze beseffen dat dergelijke info onmiddellijk naar ons wordt doorgeseind.”

In China werkt Samsonite met een batterij detectives, die zich spontaan melden als er zich alweer een probleem voordoet. Blijkt de informatie betrouwbaar, dan schakelt Samsonite zijn Chinese advocaten in. Als er een productiesite kan worden gelokaliseerd, volgt er een raid. Uiteraard is de medewerking nodig van de overheid voor de strafrechtelijke beteugeling van overtreders. En daar wringt het schoentje. “Bij de toetreding tot de Wereldhandelsorganisatie heeft de Chinese politie een paar spectaculaire raids gedaan tegen vervalsers,” weet Giraldo. “De vraag is of we dat ernstig moeten nemen. Voorlopig blijven we in China op onszelf aangewezen om ons tegen namaak te beschermen.”

4. Wat bij namaak in eigen huis?

Meestal treft Samsonite echte namaak aan bij een raid. Af en toe is de kopie moeilijk van het origineel te onderscheiden. In dat geval gaat het om goederen die worden gemaakt in de fabrieken waar Samsonites licentiepartners hun productie uitbesteden. Uiteraard ondertekenen licentiehouders een contract waarin ze verzekeren dat ze controleren of hun onderaannemers zich wel aan de regels houden. “Maar de toepassing is vanuit Vlaanderen onmogelijk te controleren,” aldus Giraldo. “Dus werkt Samsonite liefst met vaste onderaannemers, in de wetenschap – eigenlijk: in de hoop – dat ze meer belang hechten aan het instandhouden van de commerciële relatie dan aan eventuele onrechtmatige winsten via vervalsingen.”

De kwaliteit van de namaak is dikwijls ondermaats en haalt nooit het niveau van het origineel, betoogt Giraldo. Dat verklaart meteen waarom de producten zo goedkoop zijn. Een andere reden van de dumpprijzen is louter bedrijfseconomisch: de namaakproducenten zeilen gratis mee op de inspanningen van het Onderzoek & Ontwikkelings- of marketingdepartement van Oudenaarde.

5.Wat uitbesteden?

Regel nummer één van een preventiebeleid tegen namaak is voor Samsonite het eigen beheer van de ontwikkelingsafdeling op de hoofdzetel en in de fabrieken. “Ik begrijp dat ondernemingen een deel van hun O&O aan derden uitbesteden,” zegt Giraldo. “Wij doen dat niet. Azië heeft uiteraard troeven in de dienstensector en de knowhow stijgt er exponentieel, maar we controleren liever zelf de uiterst delicate O&O-fase.” Tot op heden werd de hoofdzetel niet geconfronteerd met diefstallen van modellen, en als we de term ‘economische spionage’ in de mond nemen, klinkt bij Giraldo een ferm “hier onbekend”. “Maar ik besef dat we als marktleider kwetsbaar zijn.”

Het design zelf wordt vaak uitbesteed, maar Samsonite blijft uiterst voorzichtig. Het schakelt alleen designers in die boven elke verdenking staan. Philippe Starck, Guigaro, Clemtone en andere gereputeerde ontwerpers zijn zich meer dan wie ook bewust van de problematiek. Ook in de testfase is Samsonite op zijn hoede. Zo laat het bedrijf de modellen van nieuwe koffers bij voorkeur vooraf beschermen. Des-noods stuurt het ze de wereld rond in een anonieme zak, om te onderzoeken of ze tegen de behandeling van de terminal-operators bestand zijn.

“Maar we maken ons geen illusies,” zegt Giraldo. “Zodra we de modellen na de design-, ontwikkelings- en testfase op de markt brengen, wordt er massaal gekopieerd.”

Hans Brockmans

TIP : Wie namaak wil vermijden, besteedt zijn O&O best niet aan derden uit.