‘Hier mag niks meer’

Het is symptomatisch: bij de verdeling van de bevoegdheden stond geen enkele partij te springen om energie te krijgen. “Nochtans is de energievoorziening voor burgers en bedrijven zeer strategisch”, vindt de chemiefederatie essenscia.

In het regeerakkoord staan zeker positieve punten, vinden Frank Beckx en Els Brouwers, respectievelijk gedelegeerd bestuurder van essenscia Vlaanderen en expert energie en klimaat van essenscia. “De energienorm bijvoorbeeld, waarbij wordt gezorgd dat de verschillende componenten van de energiekosten niet hoger liggen dan in onze buurlanden. Dat is iets waar Febeliec (federatie van grootverbruikers van energie, nvdr) en wij onze schouders onder hebben gezet. Maar daarmee hebben we het probleem van globale competitie nog niet opgelost, alleen die met de buurlanden”, zegt Beckx.

Beckx en Brouwers maken zich, in afwachting van de Europese top volgende week, zorgen. “Europa hanteert een blinde focus op klimaatdoelstellingen”, oordeelt Beckx. “Er is veel geïnvesteerd in hernieuwbare energie, maar er is veel te weinig aandacht geweest voor de kosten en de leveringszekerheid.”

Dat energie van levensbelang is voor de essenscia-sectoren — chemie, kunststoffen en life sciences — is duidelijk. Samen zijn ze goed voor 50 procent van het industriële energieverbruik in België, en in Vlaanderen zelfs voor 24 procent van het totale elektriciteitsverbruik. “Het tekort aan stroomproductie is geen typisch Belgisch fenomeen”, stipt Brouwers aan. In Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk dreigen dezelfde problemen. “Bijna gelijktijdig met de liberalisering van de energiemarkt lanceerde Europa zijn Klimaatplan, dat die markt verstoort met 20 procent extra gesubsidieerde capaciteit. De effecten daarvan zijn totaal onderschat.”

Is het in België nog erger dan elders?

ELS BROUWERS. “Eigenlijk gaat het om een falend Europees beleid, dat hier nog erger is gemaakt. België is de Europese lijn, met de focus op groene energie, blijven volgen, maar tegen gigantische meerkosten. En je ziet de volgende stap komen: subsidies voor gascentrales. Op die manier kom je uiteindelijk terecht in een gereguleerde markt, waarin alle energievormen overheidssteun krijgen.”

FRANK BECKX. “Al die problemen hebben een rechtstreekse economische impact. Tot in maart lag de marktprijs voor elektriciteit in België op het niveau van de Franse, iets lager dan de Nederlandse, en een stuk hoger dan de Duitse. Maar sinds de aankondiging dat Doel 4 stilligt, zijn we zelfs duurder dan onze noorderburen.”

BROUWERS. “Nochtans is redelijk wat geld geïnvesteerd, maar vooral in hernieuwbare energie. Via de groenestroomcertificaten is voor 23,3 miljard euro aan middelen gereserveerd in België, waarvan 12 miljard in Vlaanderen. Twee derde daarvan gaat naar niet-leveringszekere productie, zoals zon en wind, waarvoor we blijven betalen tot in 2032.”

Zonder hernieuwbare energie halen we de doelstellingen van het Europese Klimaatplan niet.

BROUWERS. “Nu ook niet, ondanks al die middelen. De doelstelling is nu 20 procent groene stroom, en Europa wil dat nog optrekken. Maar per opgewekte megawatt in Vlaanderen geven wij al 140 euro subsidie, terwijl de marktprijs rond 40 tot 45 euro schommelt. Dat is drie keer meer. Dat zijn keuzes die we als land zélf maken.”

BECKX. “Er is veel geld gestoken in productiecapaciteit, maar dat is niet hetzelfde als productie. 40 procent van de capaciteit wordt gesubsidieerd, maar die levert slechts 20 procent van de productie. En om het nog scherper te stellen: 70 procent van de subsidies gaat naar wind en zon, die amper 7 procent van de productie leveren.

“Nog erger is dat de jongste jaren voor 2,5 miljard euro investeringen in nieuwe energiecentrales zijn aangekondigd, die niet zijn gerealiseerd. Die hadden samen aan 30 procent van de Belgische energievraag kunnen voldoen.”

België is een zeer goed geïnterconnecteerd land. We kunnen dus veel energie importeren.

BROUWERS. “Interconnecties leveren geen elektriciteit. Die moet nog altijd ergens worden opgewekt.”

BECKX. “Voor dit jaar is het wellicht te laat, maar wij vragen de procedures van het afschakelplan objectief te bekijken en rekening te houden met het economische belang. Zelfs als onze bedrijven na een afschakeling prioritair weer worden aangeschakeld, kan het dagen duren voor ze weer opgestart zijn, wat hun tientallen miljoenen euro’s kan kosten. Die economische schade komt boven op de imagoschade: investeerders willen een stabiel kader, rechtszekerheid én een verzekerde en betaalbare energiebevoorrading. Daarin scoorden we sowieso al slecht, want de gasprijs is in Europa sinds 2009 bijvoorbeeld enorm gestegen, waardoor die nu drie keer hoger is dan in de VS. Dat is enorm.”

Merkt u dat in de praktijk?

BROUWERS. “Uit onze studie over het investeringsklimaat voor chemie blijkt dat de kloof met de VS voor elektriciteitsprijzen nog toeneemt. Dat komt doordat zij goedkoop schaliegas hebben, en de steenkoolprijs hier wellicht zal stijgen, door de nucleaire afbouw en het beleid voor hernieuwbare energie. Bovendien heb je een ander soort net nodig als je tot een decentrale productie overgaat. Dus ook het transport van energie zal duurder worden.

“Daarbovenop komt het beleid rond de CO2-certificaten. Dat heeft een grote impact op onze prijzen. Wij betalen CO2-kosten voor gas dat hier al veel duurder is dan in de VS. Als je dan weet dat ze nog eens 35 euro per ton CO2 willen aanrekenen… Als het Europese klimaatbeleid kostenverhogend werkt, moeten er ook maatregelen komen om de industrie te beschermen. Anders gaat die gewoon elders produceren.

“Bovendien levert het beleid niet de verhoopte resultaten op. Europa heeft in 2011 ongeveer 50 miljoen ton minder CO2 uitgestoten dan in 2010. Alleen vertegenwoordigt Europa nog amper 10 procent van de wereldwijde emissies. Datzelfde jaar is de CO2-uitstoot van China met 300 miljoen ton toegenomen, terwijl China goed is voor 25 procent van de emissies.”

Zijn die minimum-CO2-prijzen niet ook bedoeld om te zorgen dat we opnieuw minder steenkool gebruiken?

BROUWERS. “Ja, maar wij lijden toevallig wel onder dat systeem. Als je geen kolen wil, geef dan geen vergunningen. Maar de hele verwerkende industrie op kosten jagen omdat je geen kolen wil, kan niet.

“We hebben een overzicht gemaakt van de aankondigingen van investeringen in onze sector. Daar zien we duidelijke verschuivingen richting de VS. Dat is niet verwonderlijk, met de aantrekkelijke gasprijzen daar en het onzekere kader waarmee wij hier geconfronteerd worden.”

BECKX. “Binnenkort zijn die installaties in de VS operationeel en gaan we naar overcapaciteit op de wereldmarkt. Nieuwe investeringen voor greenfields aantrekken, zal zeer moeilijk zijn. In Zuid-Europa is het aantal sluitingen van raffinaderijen en van chemische bedrijven vrij spectaculair geweest. Je hebt een permanente golf van investeringen nodig, zodat je niet alleen met oude installaties achterblijft.”

Hoe wilt u dat investeringsklimaat hier verbeteren?

BROUWERS. “De industrie moet het signaal krijgen dat ze welkom is. Sta open voor nieuwe technologieën en globale trends. Hier mag niks meer: geen kernenergie, geen steenkool, geen schaliegas, niks. Terwijl Amerika schaliegas aanboort, heeft Vlaanderen zelfs het onderzoek ernaar verboden. Dat is een onder-de-kerktorenmentaliteit.”

BECKX. “Het totaalplaatje is zoek. Europa heeft voor 30 miljard euro groene energie gesubsidieerd, en slechts 5 miljard aan onderzoek en ontwikkeling gespendeerd. Als je inzet op innovatie, kan je die wereldwijd exporteren. Europa zegt dat wij voortrekkers moeten zijn en de rest maar moet volgen. Maar dit is geen eiland waar we alles heel duur kunnen maken en het dan wel zal lukken.”

BROUWERS. “Het zal goed zijn en goedkoop, of het zal niet zijn. Maar daarvoor moet je centen in innovatie steken. Het zijn technologie en innovatie die zorgen voor producten en toegevoegde waarde.”

Het probleem van Europa en a fortiori België is dat er weinig industriële visie achter zit?

BROUWERS. “Absoluut. In de vorige Europese Commissie werd er ook over gesproken in de 20-20-20-doelstellingen ook het doel op te nemen dat de industrie 20 procent zou bijdragen aan het bruto binnenlands product. Helaas is dat nooit verder dan teksten geraakt. Het is zelfs uit de conclusies van de laatste Europese raad geschrapt. Als die doelstelling opgenomen wordt, zou er veel meer aandacht zijn voor de industrie.”

BECKX. “Europa komt nu aan 15 procent, en België aan 13 procent. Het kan ook anders. Duitsland haalt wel meer dan 20 procent. Voor chemie doet België het daarentegen beter dan het Europese streefdoel. Het is dus geen fatalisme. Maar het zou goed zijn dat die ambitie van 20 procent afdwingbaar wordt gemaakt.”

Er is een nieuwe regeringsploeg. Wat verwacht u?

BROUWERS. “Investeringen in energie zijn voor een langere termijn dan een regering duurt. Daarom wordt vaak ook gesproken over een energiepact. Maar het kan niet de bedoeling zijn een energiemix vast te leggen voor de komende twintig jaar. Kijk naar schaliegas. In amper vier jaar was het er. Energie is een dynamische wereld, dus moet je een dynamisch beleid voeren. We kunnen nu niet beslissen tot 2050. Het opleggen van regels is zeer beangstigend.”

LUC HUYSMANS EN BERT LAUWERS

“België is de Europese lijn, met de focus op groene energie, blijven volgen, maar tegen gigantische meerkosten” Els Brouwers

“Afschakeling kan onze bedrijven tientallen miljoenen euro’s kosten” Frank Beckx