Het Waterloo voor de dictatuur van aandeel- houders

Het lot van Fortis Bank en de hele Belgische economie ligt volgende week nog een keer in de handen van een beperkte groep aandeelhouders van Fortis. In Gent komt dan andermaal de algemene vergadering bijeen. Laat het de laatste keer zijn dat een misnoegde minderheid het land kan gijzelen voor een handvol euro’s. Dat deze groep kan beslissen of Fortis Bank al dan niet verkocht wordt aan BNP Paribas, is een anomalie die gebaseerd is op verouderde wetgeving en een gril van Brusselse hof van beroep, dat het belang van enkelen boven het algemene belang heeft geplaatst. Gent moet het Waterloo wor- den van aandeelhouders die alleen zichzelf willen dienen.

“Slechts één meester dienen, in casu zichzelf, dat is niet meer van deze tijd en in strijd met een democratie die zich het predicaat sociaal toemeet”, besluit de parlementaire commissie die de bankencrisis onderzocht. De zaak-Fortis toont voor de commissie aan dat een raad van bestuur niet uitsluitend mag en moet handelen in het belang van de aandeelhouders, maar ook rekening moet houden met de belangen van andere stakeholders: werknemers, klanten, schuldeisers, en in het geval van een systeembelangrijke instelling als Fortis ook de spaarders, de belastingbetaler en de Belgische, ja zelfs de Europese economie.

Dat de rechten en belangen van de aandeelhouders worden opgeofferd voor het hogere goed, vormt geen aanfluiting van de bijna heilige eigendomsrechten. Want ten eerste: zonder overheidsoptreden hadden de aandeelhouders van Fortis geen eigendom meer. Tot twee keer toe zou Fortis – eind september en begin oktober 2009 – failliet gegaan zijn. Verschaffers van risicokapitaal horen te weten dat ze dan de klos zijn. En ten tweede: aandeelhouders van een bank houden er geen rekening mee dat het omvallen van hun bank een tragedie is voor de hele economie. Door deze oog- kleppen nemen die aandeelhouders uit winstbejag meer risico’s dan vanuit maatschappelijk belang wenselijk is. Om dit marktfalen te corrigeren, zijn de banken van oudsher onderworpen aan regels en wetten die het risicogedrag indijken. En als het misgaat, verliezen de aandeelhouders alle rechten ten voordele van het algemene belang. In de meeste rechtsstaten toch.

De bankiers hebben de voorbije jaren dit maatschappelijke pact weten uit te hollen. Risicovolle miljardenimperia werden gebouwd en gedekt door de blanco che- que van de impliciete staatsgarantie. De politiek maakt nu wel het proces van de bankwereld, maar zat zelf slapend aan het stuur. En intussen hebben de bankiers hun keizerrijken soms op een onwaarschijnlijk amateuristische manier beheerd. Fortis bijvoorbeeld was niet in staat om drie dagen ver in toekomst zijn liquiditeits- behoefte in te schatten. Ontluisterend.

De conclusies van het parlement zijn logisch. De casino’s binnen de muren van de spaarbanken moeten dicht. Too big to fail is too big, tout court. Mastodonten moeten dus afgebouwd of opgesplitst worden. En België heeft nood aan nieuwe wetgeving die het mogelijk maakt om debacles als Fortis goed af te wikkelen, in ieders belang. De dictatuur van de aandeelhouder is met Fortis gesneuveld. (T)

Door Daan Killemaes