Het topje van de afvalberg

De Belgische afvalverwerker Watco heeft grootse plannen. Deze week zet het bedrijf een belangrijke stap op de Duitse markt dankzij een alliantie met rotzooireus Kluge. Vorige vrijdag legde het dan weer de eerste steen van het Milieupark Gent. Is dit voor de Fabricom-dochter nog maar het topje van de afvalberg?

Op de Europese afvalmarkt woedt een fusiegolf. De Belgische afvalgrootmacht Watco laat zich er gewillig op meedrijven. De onderneming nam deze week een participatie van 50% in Kluge, een milieubedrijf uit Duisburg met 450 medewerkers en een jaaromzet van 1,7 miljard frank. Daarmee krijgen de Belgen stevig voet aan de grond in Duitsland.

Maar of die schaalvergroting zich zal doorzetten, valt nog af te wachten. Het Franse Suez Lyonnaise des Eaux(SLE), dat eigenaar van Watco is, laat immers geen verdere uitbreiding toe: de rest van Europa behoort aan Watco’s zuster EdS en aan de Franse tante Sita (zie grafiek: De milieuactiviteiten van Suez Lyonnaise des Eaux). Uitbreiden kan misschien wél nog via Nederland. Waarom zouden de Belgen bijvoorbeeld niet samenwerken met de Nederlandse afdeling van Sita, dat eveneens deel uitmaakt van het SLE-conglomeraat?

Gedelegeerd bestuurder Yves Debruyne: “Een samensmelting met Sita Nederland, dat dezelfde diensten aanbiedt als wij, ligt voor de hand. We zijn ook bereid om de Nederlandse tak op te kopen, maar voorlopig wil Sita daar niet van weten. Gelukkig is Tractebel ( nvdr – de holding boven Fabricom) dat probleem voor ons aan het oplossen.”

De meeste waarnemers zijn echter minder optimistisch dan Debruyne. Op termijn verwachten ze dat het Franse Sita zijn kleinere neefje Watco zal opslokken.

Speelruimte op de markt is er in ieder geval nog genoeg. Na het vertrek van de Amerikaanse reuzen Waste Management en BFI zijn er nog zes grote afvalverwerkers actief in Europa (zie tabel: Europa’s grootste afvalverwerkers). Met een omzet van 137 miljard frank bekleedt Suez Lyonnaise des Eaux (Sita + Watco + EdS) de koppositie op het continent. Door de uniformisering van de Europese wetgeving ziet het ernaar uit dat het aantal hoofdrolspelers nog zal worden uitgedund. In deze titanenstrijd groeit Watco uit tot de grootste nichespeler in de Benelux.

Tot nu toe

waren de afvalgrenzen in Europa nog grotendeels gesloten. Elke Europese lidstaat is verplicht om zijn eigen rotzooi op te ruimen. Maar die aanpak belemmert de ontwikkeling van een geïntegreerde dienstverlening. Debruyne: “Die situatie is niet langer houdbaar. De nutssectoren worden geleidelijk aan geliberaliseerd. Na energie en telecommunicatie zal ook het milieu (water, afval) aan bod komen. Momenteel kampt de sector met een overcapaciteit, omdat elk bedrijf verplicht is lokaal een verwerkingseenheid te bouwen. Dat is economisch en ecologisch niet interessant.”

Bovendien wint het idee van groene energie veld. Als gevolg van het Kyoto Protocol (de CO₂-uitstoot moet tegen 2010 met 8% naar beneden in vergelijking met 1990) zijn de lidstaten naarstig op zoek naar alternatieve brandstoffen. Thermische verwerking van afval met energierecuperatie is een van de oplossingen. Maar door de publieke aversie tegen verbranden, geven de overheden steeds meer de voorkeur aan scheidings- en vergistingsinstallaties. Zo weigerde Vlaams minister van Leefmilieu Vera Dua (Agalev) een vergunning voor een oven in het Milieupark van Gent (zie kader: Milieupark Gent). Ook de provincie Antwerpen opteerde voor de composteringstechniek om haar nijpend afvalprobleem aan te pakken.

In de Benelux biedt Watco zijn cliënteel een geïntegreerde dienstverlening aan, die gaat van inzameling tot verwerking. De groep is er de jongste tijd in geslaagd om via het aanbieden van gespecialiseerde producten haar actieradius over heel Europa uit te breiden. Debruyne noemt het de olievlekstrategie: “We gaan ervan uit dat de afvalgrenzen op middellange termijn toch worden opengegooid. Dat zal een geweldige impact op het concurrentiebeleid hebben. Als we in specifieke niches – zoals bodemsanering, recyclage van wit- en bruingoed, en energierecuperatie – een technologische voorsprong uitbouwen, zullen wij onze klanten wereldwijd een competitieve meerwaarde kunnen bieden.”

Zo ontpopte Watco zich op drie jaar tijd van niets tot de grootste grondreiniger van Europa met een totaal volume van 500.000 ton. Dat is goed voor een omzet van 1,2 à 1,3 miljard frank. Alleen Soils, dochter van de DEME-groep en de Vlaamse Milieuholding (VMH), kan zich op internationaal vlak een concurrent van Watco noemen.

Debruyne: “We zijn het enige afvalbedrijf dat alle zuiveringsmethodes ( nvdr – biologische sanering, wassen en thermische verwerking) aankan, zowel bij de klanten ter plaatse als in het centrale depot. In totaal investeerden we al 1 miljard frank in die activiteit, onder meer via de overname van Ecotechniek.”

Dat bodemsanering een van de grote groeipolen in de sector is, blijkt duidelijk uit Watco’s contracten. “We zijn sinds 1997 bezig met de reiniging van de vervuilde site van Tessenderlo Chemie in Grimbergen. Na meer dan een jaar onderhandelen met de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij(OVAM) kwam eind 1998 een mooi compromis uit de bus: in ruil voor het vastgoed, maken wij de gronden schoon voor nieuwe industrialisatie. In de buurt van Milaan reinigen wij het terrein van de Italiaanse olieproducent Agip (een project van 150 miljoen frank). En samen met EdS begonnen we vorige maand met de sanering van de Slovaakse mijnen, een contract van 500 miljoen frank.”

Ook in de plasticrecyclage bekleedt Watco met een omzet van 1 miljard frank (50.000 ton) een vooraanstaande positie in Europa. In haar vestiging van Pears Plastic in Houthalen investeerde de groep de afgelopen jaren ruim 400 miljoen frank in nieuwe extruders. En de vestiging in Hamburg – een joint venture met Lamesch – kon haar omzet opdrijven van 100 miljoen frank in 1997 tot 300 miljoen in 2000.

Met 5000 medewerkers

en een geconsolideerde omzet van 32 miljard frank in 2000 is Watco marktleider in de Benelux. De winstprognose ná belastingen en voor goodwill bedraagt 900 miljoen frank. Elk jaar groeit de groep met 20%, waarvan de helft uit overnames. In eigen land heeft het afvalbedrijf een ruime voorsprong op haar concurrenten – Indaver, van Gansewinkel, Shanks, Biffa en Seghers Better Technology -, ondanks de gedwongen verkoop van Sita België aan Shanks (zie Trends, 27 juli 2000).

Bij onze noorderburen loopt Watco met een omzet van 10 miljard frank nog wat achter op energiereus Essent en AVR. Bovendien gaat de Fabricom-dochter gebukt onder een milieuschandaal uit 1993 bij Tank Cleaning Rotterdam (TCR). Hoewel de Belgen dat bedrijf pas in 1994 overnamen, betaalden ze al een miljard frank aan schadeclaims en saneringskosten. Nu nog zou TCR maandelijks 19 miljoen frank verlies boeken.

Maar ook Sita, die andere SLE-dochter, kampt met problemen in Nederland. Ondanks een algemene stijging van de markt daalt haar lokale omzet. Op vijf jaar tijd zijn al een vijftal managers de revue gepasseerd, en daarom sjeest de Franse bestuursvoorzitter Jacques Petry nu zelf eenmaal per week van Parijs naar Arnhem om orde op zaken te stellen.

De verwarring is groot, zeker nu nicht Watco zich duidelijk op Nederland gooit. In juni 2000 openden de Belgen in Rotterdam nog de modernste en grootste recyclage-eenheid van Nederland (een capaciteit van 300.000 ton). Samen met het Elektriciteitsbedrijf Zuid-Holland(EZH) willen ze op die plek een productie-installatie van secundaire brandstoffen bouwen. Daarnaast beschikt Watco bij onze noorderburen nog over drie grote sorteercentra: in Rotterdam, Helmond en Alphen-aan-de-Rijn. Op drie jaar tijd investeerde Watco er 12 miljard frank, onder meer via de overnames van Cotrans, Terlouw, Jannes Vos, Ecotechniek en vorig jaar nog de Cleanaway-groep.

Vooralsnog begrijpt niemand

waarom Sita en Watco, die allebei tot dezelfde SLE-familie behoren, niet fuseren in Nederland. “Zo zouden ze in een klap marktleider worden, kosten besparen en de transparantie verhogen,” zegt een lokale concurrent. De meeste waarnemers verwachten op termijn dan ook een internationale samensmelting van beide groepen, inclusief EdS.

Maar de Franse SLE-voorzitter Gérard Mestrallet is voorzichtig. Sinds hij Tractebel volledig opkocht, kent hij de gevoeligheden in België. En dus verhoogt hij de druk maar geleidelijk aan. Nu de twee dwarsliggers Philippe Bodson en Albert Rolin respectievelijk hebben moeten plaatsmaken voor de meer gematigde Jean-Pierre Hansen (Tractebel) en Eric Cassier (Fabricom) staat het in de sterren geschreven dat het Franse Sita – driemaal groter dan de Belgen – op termijn Watco en EdS zal opslokken. Als tijdelijk zoenoffer krijgt Fabricom de leiding over de grondreinigingsactiviteiten van Sita, maar in dat segment is Ecotechniek duidelijk het sterkste.

Watco heeft nog enkele belangrijke projecten op stapel staan. Vorige week vrijdag vond de eerste steenlegging voor het Milieupark in Gent plaats. Ook zijn de werken begonnen voor een nieuwe stortplaats in Charleroi, met een capaciteit van 5 miljoen ton (een joint venture met de Waalse publieke investeringsmaatschappij SRIW). Samen met Olea bouwt Watco nog een crackinstallatie in Olen om van lichte oliefractie diesel te maken (een investering van 350 miljoen frank). En ten slotte lopen in Nederland nog twee grote procedures voor de plaatsing van twee wervelbedcentrales in de verbrandingsovens van Roosendaal en Rotterdam (een gezamenlijke investering van 9 miljard frank).

“De hemel klaart op,” zegt Debruyne. “Onze groep beschikt nu over de hele waaier van milieutechnieken en draait onafhankelijk. De integratie van meer dan honderd bedrijven is vlot verlopen en de nieuwe basisstructuur staat klaar. Bovendien trekt de overheid zich geleidelijk uit de sector terug. In Vlaanderen kondige Vera Dua aan dat het Vlarem-artikel dat aan concurrent Indaver een exclusief initiatiefrecht geeft, zal worden afgeschaft. Ten slotte besteden steeds meer lokale overheden hun afvalbeleid uit aan de privé-sector, wat een eerlijke concurrentie mogelijk maakt.”

ERIC POMPEN