Het probleem in Congo

De Democratische Republiek Congo is een kruitvat in het hart van Afrika.

Wat doe je als iemand langer is gebleven dan hij welkom was en niet wil vertrekken? De bevolking van de Democratische Republiek Congo zal daar in 2018 over nadenken nu haar president Joseph Kabila op post blijft, terwijl hij al ruim een jaar geleden had moeten aftreden. Het is de bedoeling dat het land in de loop van 2018 verkiezingen houdt. Maar dat was ook de bedoeling in 2017 en 2016.

In de bodem van Congo zitten grote hoeveelheden diamanten, koper, kobalt, goud en andere waardevolle mineralen. Zijn regenwouden bevatten allerlei zeldzame spectaculaire planten en dieren. Maar zijn politieke geschiedenis vanaf de stichting door de Belgische koning Leopold II eind 19de eeuw is er een van uitbuiting en geweld. In de bijna zestig jaar na de onafhankelijkheid heeft geen enkele Congolese president vreedzaam de macht overgedragen.

Bergafwaarts

Kabila, die op 29-jarige leeftijd president werd in 2001, is geen uitzondering. Hij begon veelbelovend. Hij hielp een vredesverdrag uit te werken waardoor de troepen van een tiental Afrikaanse landen het Congolese grondgebied konden verlaten.

In 2006 stelde hij de grondwet op die hij nu schendt en werd hij verkozen tijdens de eerste relatief eerlijke verkiezingen sinds 1960. De buitenlandse mijnbouwbedrijven kwamen snel terug en zorgden voor een economische opleving die van het snel groeiende Kinshasa de op twee na grootste stad van Afrika maakte.

Maar sindsdien is het bergafwaarts gegaan. Bij Kabila’s herverkiezing in 2011 werd zwaar gefraudeerd en toen hij in 2016 had moeten aftreden, weigerde hij nog verkiezingen te organiseren. Tegelijk met zijn gezag nam ook de veiligheid af. Het afgelopen jaar is een discussie over de opvolging van een plaatselijk leider in de provincie Kasai ontaardt in een bloedige opstand tegen de regering.

Besluiteloosheid

Komen er in 2018 verkiezingen? Eind 2016 sloot Kabila een deal om massaal straatprotest te voorkomen. Hij zou nog één jaar aan de macht blijven terwijl er een nieuw kiezersregister werd opgesteld. Sindsdien is de Congolese oppositie versplinterd. De oppositieleider Etienne Tshisekedi trok grote mensenmassa’s toen hij in 2016 na een ziekte terugkeerde naar Congo. Maar hij is in februari 2017 overleden en weinig anderen zijn zo populair dat ze de president kunnen bedreigen. De verkiezingscommissie moet nog een planning publiceren, maar heeft al aangegeven dat het kan duren tot 2019.

Toch zeggen mensen die Kabila goed kennen, dat zijn daden waarschijnlijk evenzeer zijn ingegeven door besluiteloosheid als door een doordachte strategie. De president heeft nog maar weinig echte bondgenoten. Het is bijna onmogelijk om een gewone Congolees te vinden die achter hem staat. En de economie heeft het moeilijk. Hoe langer de verkiezingen worden uitgesteld, hoe zwakker de legitimiteit van de staat zal worden.