‘Het knoeiwerk van Angela Merkel’

Nadat het wekenlang vluchtelingen heeft opgevangen, voert Duitsland opnieuw grenscontroles in. Het land kan de migratiegolf niet de baas. Nochtans was de chaos te voorzien, maar de Duitse bondskanselier Merkel maakte de voorbije weken twee kapitale fouten.

“Angela Merkel is als een puber die op Facebook iedereen bij haar thuis uitnodigt op een feestje. Wanneer er te veel volk komt opdagen, zet ze iedereen aan de deur en vraagt ze aan de buren om het probleem op te lossen.” Het is een van de vergelijkingen die gisteren de ronde deden op de sociale media, en ze is niet eens fout. De migratiecrisis die Europa vandaag meemaakt, is het gevolg van een aantal fundamentele beleidsfouten van de machtigste vrouw van Europa. De term knoeiwerk is niet overdreven.

Dat Duitsland de vluchtelingenstroom niet meer aankan en daarom heeft besloten grenscontroles in te voeren, was te voorzien. Het Europese migratiebeleid is al weken een ramp. Merkel en Duitsland stonden de voorbije jaren op de eerste rij om Griekenland de les te spellen, omdat het land weigerde zijn overheidsfinanciën op orde te zetten en de economie te hervormen. Sinds vorige zomer staat de Griekse economie de facto onder Europese curatele. Maar dat Griekenland de Schengen-regels aan zijn laars lapte, was blijkbaar geen probleem.

De Schengen-regels schrijven voor dat asielzoekers die naar de Europese Unie komen, zich in het land van aankomst moeten aandienen en daar moeten worden geregistreerd. Maar Griekenland laat grote groepen asielzoekers zonder registratie door. Die trokken de voorbije weken massaal naar Noord-Europese landen.

Angela Merkel beschikt in de Europese Unie over voldoende gezag om de Zuid-Europese landen ertoe te verplichten de Schengen-regels na te leven. Waarom heeft de Europese Commissie de voorbije weken niet besloten desnoods ambtenaren uit Duitsland en andere EU-landen naar Griekenland en Italië te sturen, om daar voor een humane opvang van vluchtelingen te zorgen? En tegelijk aan die buitengrenzen een onderscheid te maken tussen echte asielzoekers en economische vluchtelingen?

Meteen zitten we bij de tweede fout die de Duitse bondskanselier heeft gemaakt. Beïnvloed door haar opvoeding als domineesdochter en met de herinnering aan de vlucht van veel Europeanen uit het communistische Oostblok, vond Merkel dat Duitsland de morele plicht had zo veel mogelijk asielzoekers op te vangen. Duitsland verwacht dit jaar een recordaantal van 800.000 asielzoekers of bijna 1 procent van de Duitse bevolking. Dat is twee keer meer dan een eerdere prognose, en vier keer meer dan in 2014.

Maar de Duitse regering weigerde bij die toestroom een onderscheid te maken tussen echte vluchtelingen en gelukzoekers. Op zijn minst 40 procent van de vluchtelingen in Duitsland komen uit Balkanlanden – Albanië, Bosnië en Macedonië – waar van een conflict geen sprake is. En onder de zelfverklaarde Syriërs bevinden zich Irakezen uit het relatief veilige Bagdad of Pakistani’s.

Misschien was het een welbewuste keuze van Merkel om geen onderscheid te maken tussen asielzoekers en gelukzoekers. Duitsland telde 80,8 miljoen inwoners in 2013. De statistici schatten het bevolkingsaantal in 2060 zal dalen tot 67,6 à 73,1 miljoen, afhankelijk van het aantal immigranten. In Oost-Duitsland staan dorpen leeg. West-Duitsland schreeuwt om arbeidskrachten. In Beieren zijn er zo goed als geen werklozen.

Maar de voorbije weken werd duidelijk dat die vluchtelingen niet zomaar in de Duitse arbeidsmarkt kunnen worden opgenomen. Ze kennen amper Engels, laat staan dat ze het Duits machtig zijn. Arbeidsmarktexperts waarschuwden ervoor dat de integratie van de vluchtelingen op de arbeidsmarkt moeilijker zal verlopen dan gedacht, ondanks het flexibele Duitse arbeidsmarkt met niet te hoge minimumlonen en flexi-jobs voor laaggeschoolden.

Is het dat wat Merkel ertoe heeft aangezet het geweer van schouder te veranderen? Misschien. Maar een vaak vergeten element is de houding van de Beierse CSU, de zusterpartij van Merkels CDU. De Beierse minister-president Horst Seehofer was het voorbije weekend zeer streng voor het beleid van Merkel (“Er is geen plan in Berlijn”). De CSU is al tien jaar de belangrijkste bondgenoot van Merkel. Als de CSU Merkel laat vallen, is ze politiek dood.

Naast de binnenlandse politieke factor is het invoeren van de grenscontroles ook gewoon een voorbeeld van klassieke Duitse machtspolitiek. Berlijn zet met de maatregel de balorige Oost-Europese landen, die weigeren vluchtelingen op te nemen, sterk onder druk.