‘Het grootste schandaal sinds Watergate’

Aan het begin van de jaren negentig bevonden Fannie Mae en Freddie Mac zich in een droompositie op de kapitaalmarkt: ze konden tegen ongekend lage rentekosten kapitaal aantrekken, omdat de Amerikaanse overheid impliciet garant stond voor hun leningen. Het idee was dat de twee instellingen dat geld zouden gebruiken om het huizenbezit in de lagere inkomensgroepen te stimuleren. Fannie Mae deed dit echter slechts ten dele. Volgens berekeningen van de Congressional Budget Office reserveerde topman Jim Johnson alleen al in 1995 zo’n 2,1 miljard dollar voor zichzelf en de aandeelhouders. In zijn negen jaar als bestuursvoorzitter van Fannie verdiende Johnson ruwweg 100 miljoen dollar.

Hoe kwam een onder overheidstoezicht staande organisatie als Fannie daarmee weg? Onder meer door haar winsten te delen met politici, zo schrijven Gretchen Morgenson en Joshua Rosner in het pas verschenen ‘Reckless Endangerment’. Fannie betaalde ook academici om onderzoek te verrichten dat de voordelen van hun activiteiten onderschreef en de risico’s ervan bagatelliseerde. Bankiers, makelaars en pleitbezorgers van huizenbezit werden ingezet om te lobbyen in Washington.

Van alle kanten ingedekt konden Fannie en Freddie zich concentreren op het garanderen van almaar meer hypotheken. Daarmee verrijkten ze zichzelf en hun aandeelhouders, terwijl het risico voor de belastingbetaler toenam doordat de leningvereisten steeds soepeler werden. De grootste leverancier van hypotheken werd Countrywide Financial, dat op een gegeven moment alle vereisten liet varen en zelfs onkredietwaardige huizenkopers hielp bij het verfraaien van hun hypotheekaanvraag. Ondertussen verdienden de grote Wall Street-banken goud met het doorverkopen van de mortgage-backed securities die Fannie en Freddie uitgaven.

Jimmy Johnson is tegenwoordig een gerespecteerd lid van het politieke establishment, die pas opstapte als adviseur van president Obama toen de pers ontdekte dat hij fikse kortingen op persoonlijke leningen had ontvangen van Countrywide.

De conservatieve commentator David Brooks begrijpt de nauwelijks verholen woede van de auteurs. “Alsof grote misdaden begaan zijn. Maar er zijn geen misdaden begaan”, zo schreef hij in zijn New York Times-column. “Dit is gewoon hoe Washington functioneert.”

Juist dat maakt het Fannie Mae-schandaal volgens Brooks “het belangrijkste politieke schandaal sinds Watergate. Het deed de Amerikaanse economie instorten. Het heeft belastingbetalers tot dusver 153 miljard dollar gekost. Het is een aanklacht tegen de gedragspatronen die in Washington normaal en respectabel worden geacht.”