Het einde van het casinokapitalisme

Guido Muelenaer

Een aantal maanden geleden was er bij vele advocaten van de vrije markt bezwaar te horen tegen de participaties die buitenlandse staatsfondsen namen in Amerikaanse bedrijven in nood, zoals Citibank. Vandaag hebben de Amerikaanse overheid en de Federal Reserve (Fed), de Amerikaanse centrale bank, de financiële sector half genationaliseerd. En er is voornamelijk gejuich te horen.

Terecht. Ben Bernanke, voorzitter van de Fed, en Henry Paulson, Amerikaans minister van Financiën, hebben gedaan wat ze moesten doen. De verzekeraar AIG kon men niet laten schieten zoals men had gedaan met Lehman Brothers. En door een staatsfonds – al snel de bad bank genoemd – op te richten dat slechte activa bij de banken zal opkopen, is misschien de bodem gelegd voor de redding van het financiële systeem. De beleggers waren vrijdag alvast razend enthousiast. De Bel-20 deed een kangoeroesprong van 9,66 %, de op een na grootste dagstijging in de geschiedenis.

Nu het fundament er ligt, moeten de muren gemetseld worden. En daar dreigt heel wat gevaar. Een van die muren heet regulering. Meer regulering voor de financiële sector is een noodzaak. Maar de hamvraag is, hoeveel meer? De nationalisering heeft uiteraard haar grenzen.

Te veel regulering is geen goede zaak. De stroper is immers altijd slimmer dan de boswachter. De gigantische buitenbalansstructuren van de banken die mee de oorzaak zijn van de problemen in de financiële sector, zijn ontstaan als gevolg van financiële engineering om regulering te ontwijken. Dat wordt al te vaak vergeten.

Een nieuwe regulering die nu opgang maakt, is het verbieden of inperken van short selling. Dat is goed, want de uitwassen van deze techniek hebben heel wat problemen veroorzaakt. Het is een praktijk waarbij handelaars aandelen die ze niet bezitten eerst verkopen, in de hoop ze later goedkoper te kunnen kopen. Short sellers hebben dus baat bij koersdalingen. Ze worden vaak verdacht van het verspreiden van valse geruchten om zo koersdalingen te veroorzaken. Maar short selling is ook een innovatieve techniek die nuttig kan zijn.

Achteraf is het altijd gemakkelijk om een schuldige aan te wijzen. Wie had bij de introductie van short selling gedacht dat het tot zulke uitwassen zou leiden? Moest short selling dan verboden worden? Neen. Risicobeheersing mag niet leiden tot risicoaversie. De extra regulering die we nu onvermijdelijk krijgen, mag de financiële innovatie niet kortwieken. Toezichthouders zouden beter zoveel mogelijk innovatie toestaan en dan nauwlettend controleren dat die innovaties niet uitmonden in misbruik en uiteindelijk een financiële orkaan.

Bedrijven hebben de financiële innovatie ook nodig. Ze moeten in een globale wereld snel kunnen groeien en hebben daarvoor een moderne financiële sector nodig. Belangrijk is echter dat de groei van een economie gezond blijft en dus geen luchtbel wordt. Want uiteindelijk is dat de basis van alles: gezonde en reële groei. De Amerikaanse consument heeft jarenlang boven zijn stand geleefd in vergelijking met wat Amerika reëel produceerde. Ongebreidelde kredieten werden opgenomen, onder andere op kredietkaarten. Huizen werden gekocht door mensen die het zich niet konden veroorloven. De Verenigde Staten geloofden naïef dat de bomen tot in de hemel zouden groeien. Zolang die groei voortduurde, kon men de veel te hoge schulden dekken.

De VS en ook Europa moeten een toontje lager leren zingen. Ze moeten naar een conservatiever groeipatroon gaan, gebaseerd op de reële economische evolutie. Geen mooi perspectief op een moment dat de economie in een recessie dreigt te gaan. Maar het is de enige uitweg. Een economie moet weer leven van echt geld: bruto binnenlands product gerealiseerd door ondernemers in grote en kleine bedrijven.

De consequenties van dit soort nieuwe economie zijn niet min. De Amerikaanse economie zal tijdelijk een stevige stap terug moeten doen. Gelijkaardige financiële crisissen in landen als Japan of Zweden hebben ook bbp-groei gekost. Dat zal gevolgen hebben voor de rest van de wereld. Een meer realistische consumptie zal bijvoorbeeld minder uitvoer naar de VS betekenen. Groeilanden zoals China zullen het minder breed hebben. In China zijn de exportvolumes nu al gehalveerd. De Chinezen kunnen die terugval opvangen door een stijgende interne marktgroei. Of die snel genoeg zal zijn om de terugval in de VS te compenseren, is niet zo zeker. Ook Europa zal een exportprobleem hebben en kan veel minder terugvallen op interne marktgroei.

We zullen dus naar een stabielere en evenwichtigere wereld evolueren, maar dan wel een die minder snel groeit. Deze financiële crisis is dan een echt keerpunt geweest. Het einde van het casinokapitalisme en een terugkeer van het kapitalisme van bouten en moeren. (T)

de auteur is hoofdredacteur.