Het doodgezwegen thema

De recente publicatie van een rapport van de Wereldbank heeft er nog eens aan herinnerd: de vergrijzing dreigt het Europese pensioenstelsel onbetaalbaar te maken. De komende jaren zal in heel Europa de levensverwachting toenemen, terwijl het aantal geboortes blijft dalen. Demografen en economen tellen met angst af naar 2010. Dan gaat de naoorlogse babyboomgeneratie massaal met pensioen. Cruciale maatregelen zijn noodzakelijk en in Nederland, Frankrijk en Oostenrijk zijn ze zich bewust van de ernst van de situatie. Bij onze noorderburen werd tijdens de coalitiegesprekken tussen CDA, VVD en D66 besloten om de pensioenleeftijd voor werknemers te verhogen van 65 naar 67 jaar. De Franse premier Jean-Pierre Raffarin wil niet tornen aan de pensioengerechtigde leeftijd van zestig jaar, maar voert wel hogere premies in en verhoogt het aantal jaren dat een werknemer moet hebben gewerkt om met pensioen te mogen.

Naar analogie van wat er in andere Europese landen gebeurt, zou je verwachten dat de Belgische politici de pensioenproblematiek hoog op de agenda van een volgende regering willen plaatsen. In de verkiezingsprogramma’s vinden we er echter weinig of niets van terug. Alleen de N-VA pleit tussen de lijnen voor een verhoging van de pensioenleeftijd. De politieke partijen weten dat ze electoraal zelfmoord plegen wanneer ze het onderwerp op de agenda plaatsen.

Tijdens de verkiezingscampagne van 1995 schetste toenmalig oppositieleider Guy Verhofstadt ( VLD) een dramatisch beeld: onze pensioenen zouden op termijn niet meer betaalbaar zijn en je kon je dus maar best op het allerergste voorbereiden. De SP hanteerde een andere tactiek: gekweld door de Agusta-affaire richtten de socialisten alle aandacht op de sociale zekerheid en de pensioenen. Zij stelden zich garant voor het behoud van het huidige systeem. Het legde ze geen windeieren: de SP won de verkiezingen.

Anno 2003 hebben de partijen ervoor gekozen om het onderwerp gewoon te negeren. Een steeds groter deel van het electoraat bestaat immers uit gepensioneerden. Kiesvee dat de partijen niet willen loslaten en dat door de macht van het getal veel interessanter is dan de jongeren die zich stilaan zorgen mogen maken over de betaalbaarheid van hun pensioen over dertig, veertig jaar. Wie het, bijvoorbeeld als academicus, toch waagt om de leefbaarheid van het systeem in vraag te stellen, wordt genegeerd of aan het kruis genageld. Net zoals in het oude Griekenland de boodschappers van een militaire nederlaag werden omgebracht.

Daardoor komt bij de bevolking een vals gevoel van zekerheid tot stand: de overheid zal er hoe dan ook voor zorgen dat onze pensioenen betaalbaar blijven. “Bovendien hebben we jarenlang bijdragen betaald voor ons pensioen. We hebben met de overheid een contract afgesloten dat gehonoreerd moet worden,” klinkt het bij de meeste Belgen. Het bestaan van zo’n contract zou echter moeten toelaten dat er op zijn minst gesproken wordt over het nakomen van de verbintenissen. Niets daarvan.

Resultaat is dat de klap des te harder zal zijn als op zekere dag het geld op is en de overheid zijn beloftes niet kan nakomen. Dat zal niet alleen leiden tot een catastrofe met sociaal-economische gevolgen. Als blijkt dat de politieke partijen een fundamenteel probleem als de pensioenen niet hebben willen aanpakken om een belangrijk deel van het electoraat ter wille te zijn, dan ondermijnt dat ook de pijlers van een liberale democratie.Alain Mouton

Luc Huysmans n