Met pijnlijke precisie maken haarverlengingen duidelijk waarover Thomas Friedman het heeft in zijn bestseller ‘De aarde is plat’. Wat is het verband tussen een devote hindoe en Jennifer Lopez?
Volgens de Amerikaanse journalist Thomas Friedman is de wereld erg vlak. Al tientallen weken staat zijn boek The World is Flat bij de businessboeken op nummer één in de bestsellerlijst van de New York Times. Ook Vlaams minister van Economie Fientje Moerman (VLD) zweert bij de nieuwe goeroe. Het is verplichte lectuur voor haar medewerkers. Friedman is in zijn schitterende boek (vertaald als De aarde is plat, zie Trends van 12 mei 2005 en 24 mei 2006) vooral onder de indruk van India. Hij wijst op de spectaculaire mogelijkheden voor getalenteerde Indiërs om via software ook een menswaardig bestaan te leiden. Hij wijst echter ook op de problemen voor de lokale bevolking als mensen uitgesloten worden van de platte wereld en verder moeten leven in streken waar corrupte heersers hun wereldje omringen met muren van onwetendheid, angst en onverschilligheid.
En dan heb je de tv-reportage in TerZake over haarverlenging op 24 augustus 2006. Uiteraard keek ik vooral om te zien of ze een antwoord konden geven op de vraag of haarverlenging dé oplossing is voor mensen als ik. Tot mijn bittere ontgoocheling zweeg het programma in alle talen over de dramatische situatie van kaalhoofden, een vaak onbegrepen en erg gediscrimineerde groep. Ik moet me blijven troosten met de gevleugelde woorden: God schiep enkele hoofden volmaakt, op de andere liet hij haar groeien. Het programma zweeg weliswaar over het dramatische juk der kaalhoofdigheid, maar de beelden spraken wel erg luid over het businessmodel van de haarverlening.
Het kapsel van Jennifer Lopez. Wat is haarverlenging of extension? Met behulp van echt menselijk haar, dat in kleine strengetjes rond het eigen haar wordt geweven, kan de (meestal vrouwelijke) klant in het betere kapsalon het eigen haar langer of voller laten maken. Het haar kan gewoon gekleurd of gekruld worden en de behandeling is in principe niet schadelijk voor het eigen haar. Bij ons kost een haarverlenging al gauw 750 euro. In de Amerikaanse en Parijse kapsalons betaal je vaak (veel) meer dan 1000 euro: 10 euro per lok. Als je 150 lokken wilt, moet je ook urenlang kunnen stilzitten. Natuurlijk kwaliteitshaar is erg duur. Haarverlenging is dan ook big business. Het grootste Parijse kapsalon realiseert 10 miljoen euro omzet per jaar. Firma’s die het haar aanleveren, halen omzetten van tientallen miljoenen euro. Maar waar komt het haar vandaan?
Om op die vraag een antwoord te krijgen, moeten we de haarroute volgen tot bij de devote hindoes in India. In vele Zuid-Indiase tempels doen hindoes een belofte: als hun wens zal vervuld worden, zullen ze terugkeren en een schenking doen aan de tempel. Hun wensen zijn heel eenvoudig: moge mijn dochter huwen, de oogst lukken, mijn winkeltje goed draaien. De rijken schenken juwelen of geld. De armen schenken hun haar. Mannen, vrouwen, jong en oud, kleine kinderen – ze worden kaalgeschoren. De prachtige lokken vallen op de vloer, waar ze zorgvuldig gerecupereerd worden. De tempels verkopen tonnen haar aan westerse zakenlui.
In de ene tempel krijgt de pelgrim een maaltijd, in de andere moet de devote hindoe zelf de prijs van een maaltijd betalen om geschoren te worden. Hij weet niet dat zijn haar eindigt in het kapsel van Jennifer Lopez. In de grootste tempel offeren dagelijks tot zo’n 20.000 pelgrims per dag hun haar. Zo’n 700 scheerders staan klaar om er jaarlijks ruim vier miljoen pelgrims te helpen hun haar te offeren.
Verwende Parijse dames. De reportage speelt handig in op contrasten: de straatarme Indiërs die hun prachtige lange haren offeren en zelfs moeten betalen voor de scheerbeurt. De steenrijke Britse en Italiaanse zakenlui, met privéhelikopter, villa met prachtig zwembad en de verwende Parijse dames voor wie 1000 euro maar een prikje is om zich beter te voelen. De business wordt koel in beeld gebracht. De problemen om het haar te verven, te vervoeren, de inspanningen om geen lokje verloren te laten gaan, worden netjes geïllustreerd. Telkens afgewisseld met de beelden van (vaak wat oudere) vrouwen die zich volledig kaal laten scheren. Onwillekeurig denk je aan concentratiekampen.
Voor dit soort uitbuiting in de beste der marxistische tradities heeft Thomas Friedman uiteraard ook geen oplossing. Toch voel je na lectuur van zijn boek dat er hoop is. Het enige wat er moet gebeuren, is dat de reportage eindeloos wordt uitgezonden aan de poorten van de tempels. In een vlakke wereld is informatie het belangrijkste wapen in de strijd tegen waardeketens waar alle waarde naar de tussenhandel gaat en de leverancier mag betalen om te mogen leveren. Want dat laatste doet toch wel verdacht veel denken aan uitbuiting. Een vrije markt moet je verdienen, elke dag weer opnieuw. En die kan je maar verdienen door alle spelers eerlijk te informeren. Niet door ze in het ongewisse te laten. Niet door ze met marketingtrucs te misleiden. Wat er met het Indiase haar gebeurt, is een schande. De wereld moet nog vlakker worden, zodat ook de Indiërs naar TerZake kunnen kijken.
De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent Management School.
Reacties: marc.buelens@trends.be
Marc Buelens
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier