Handelsverraad

DE WERELDHANDELSORGANISATIE (WHO) hield deze week haar tweejaarlijkse hoogmis. Onder de afgevaardigden van de meer dan 160 landen die eraan deelnamen, klonken geloofsbelijdenissen over de weldaden van handel die gedijt in een mondiaal kader van bindende regels. Maar achter die retoriek schuilt de grimmige realiteit van een bedreigd globaliseringsmodel.

Officieel is China een ambitieuze bondgenoot. Het beoogt de erkenning als markteconomie om gemakkelijker te kunnen exporteren. Het doet verklaringen over het belang van gemeenschappelijke handelsregels. Maar dat is cynisme ten top. China wil profiteren van de WHO waar en wanneer dat het land uitkomt. Maar het is vooral bezig de globalisering naar zijn hand te zetten.

CHINA LANCEERDE IN 2014 de Aziatische Infrastructuurinvesteringsbank als alternatief voor de Wereldbank en de Aziatische Ontwikkelingsbank. De Sjanghai Samenwerkingsorganisatie verenigt China, Rusland, India, Pakistan en Centraal-Aziatische republieken in een verbond dat het Westen uit Azië en Eurazië moet houden. Via het megalomane Riem en Weg-initiatief heeft China meer dan zestig landen verbonden langs een nieuwe handelsroute die op eigen regels zal draaien. China doet zelfs de Europese Unie concurrentie aan met het 16+1-netwerk dat elf Centraal- en Oost-Europese EU-lidstaten en vijf Balkanlanden verenigt.

China timmert aan een parallel globaliseringscircuit, waarin het zelf de lakens uitdeelt. Het legt bergen geld op tafel. Landen worden gelokt met kansen op grote Chinese investeringen. China is zowel uit op nieuwe afzetgebieden voor zijn industrie als op meer geopolitieke invloed. Naarmate het gewicht van het land toeneemt, ontstaat een Chinese globaliseringsinfrastructuur die in concurrentie staat met de vigerende handelsinstellingen.

DAT IS HANDELSVERRAAD. De economische wederopstanding van China was er nooit gekomen zonder westers kapitaal en westerse knowhow. Dankzij zijn autoritaire politieke model heeft China de vruchten van de westerse globalisering volop kunnen plukken. Het misbruikt dat model al jaren voor een massale concurrentievervalsing die Chinese bedrijven groot maakt. Het investeert de opbrengsten in bedrijfsovernames en in handelsorganisaties waar het zelf de spelregels kan herschrijven.

De WHO zou moeten vooroplopen in een wereldwijde push om China tot eerlijke handel te brengen. Maar dat gebeurt niet. De organisatie is een papieren tijger die slechts via lang aanslepende klachtenprocedures enig gewicht in de schaal kan werpen. Landen spelen er een spel door wederzijdse klachten in te dienen. Die leiden uiteindelijk niet tot handelsregels, maar tot handelscompromissen. Onder president Donald Trump ondermijnen de Verenigde Staten de WHO zelfs actief. Eind vorige maand startte de Amerikaanse regering zelf een antidumpingonderzoek over de import van Chinees aluminium.

HET IS MEER DAN DERTIG JAAR geleden dat de Verenigde Staten op eigen initiatief, zonder formele klacht van het bedrijfsleven, een antidumpingprocedure startte. Daarin staat niet de wereldhandel, maar wel de verhouding tussen de Verenigde Staten en China centraal. Trump beantwoordt een wereldwijd handelsprobleem met een eenzijdige Amerikaanse actie. Het is ‘Amerika eerst’ tegenover een land dat China eerst zet. De oplossing die daaruit komt, kan het probleem van de nationalistische handelspolitiek nog verergeren.

Ondertussen probeert Canada een progressieve agenda van mensenrechten, gendergelijkheid, milieu en arbeidsvoorwaarden in te schrijven in de handelsakkoorden. Daar valt iets voor te zeggen, want handel moet de levensstandaard verbeteren. Maar toen hij onlangs op staatsbezoek in China was, viel de wensdroom van de Canadese premier Justin Trudeau op een koude steen. China verwees een handelsakkoord met Canada naar de ijskast. De waarden achter de globalisering gedijen niet meer in de globalisering. Het wordt hoog tijd dat we opnieuw voor die waarden opkomen.