Groeien met geld van Jan Modaal

Opstartende bedrijven en kunstenaars hebben tegenwoordig meer gemeen dan ze denken. Voor de financiering van hun dromen wenden ze zich in toenemende mate tot crowdfunding.

Dat eergisteren het Belgische CroFun, een nieuw platform voor crowdfunding, zijn opstart onderstreepte met een fors opgezet lanceringsevenement. Dat Kickstarter vorige maand met enig poeha een heuse smartphone-app aankondigde. En dat het Nederlandse Voordekunst.nl overweegt een Belgische arm van zijn financieringsplatform op te starten. Het zijn maar enkele signalen dat ook ons land stilaan rijp is voor crowdfunding. Gestommel bij SonicAngel — in ons land toch de pionier voor dit type financiering — zal daaraan weinig veranderen.

Vele kleintjes, één groot

Voor wie nog nooit van het fenomeen heeft gehoord, is een blik op Voordekunst.nl verhelderend. Op die website stellen artiesten van divers allooi zich voor aan het Nederlandse publiek, in de hoop hun droomproject te financieren dankzij de microbijdragen van Jan Modaal. In ruil voor die eerder kleine geldsommen bieden de muzikanten, filmmakers en theatergezelschappen bijvoorbeeld een ticket voor de première of een exemplaar van de cd die wordt gefinancierd via de website. Volgens Luc Begas van het Noord-Brabantse Kenniscentrum voor Kunst en Cultuur (bkkc) raakten alleen al in Noord-Brabant het jongste anderhalf jaar 25 kunstprojecten via Voordekunst.nl gefinancierd. Voor heel Nederland zijn dat er 254. Dat is ruim de helft van het aantal projecten dat effectief is aangeboden aan het publiek.

Naar verluidt loopt Nederland wat voorop in het crowdfundingverhaal. In elk geval heeft bij onze noorderburen de artistieke wereld de weg gevonden naar de spaarcenten van Jan Modaal. Dat is een gevolg van de forse besparingen die de Nederlandse overheid de jongste jaren in de kunstensector heeft doorgevoerd. Vergis u echter niet, crowdfunding is zeker geen onbetekenende niche voor culturo’s op zoek naar donaties. Het systeem is eigenlijk het best te begrijpen als de financiële vertaling van vele kleintjes maken één groot.

En dat principe is niet zo nieuw. Ook bij de bouw van het Vrijheidsbeeld bijvoorbeeld werd een beroep gedaan op de spaarcenten van de lokale bevolking. Dan spreken we van de tweede helft van de negentiende eeuw. De sokkel van het beeld op Liberty Island is gefinancierd met 100.000 dollar die was ingezameld bij de New Yorkers. Het volstaat overigens om de lengte van de torens van de Antwerpse kathedraal met elkaar te vergelijken om in te zien dat microfinanciering werkt. De toren gefinancierd door de patriciërs is kleiner dan diegene die met het geld van het plebs werd gebouwd.

Het verschil met de tijd van toen is de mogelijkheid om de sociale media in te zetten bij het werven van fondsen. Kickstarter is van die nieuwe manier van fondsenwerving ongetwijfeld het meest zichtbare uithangbord. Het bedrijf uit New York stelt dat het sinds zijn oprichting in april 2009 al meer dan 450 miljoen dollar heeft opgehaald bij ruim 3 miljoen mensen. In totaal raakten daardoor 35.000 projecten gefinancierd.

Teken van de tijd

Volgens Deloitte wordt 2013 het jaar van de grote doorbraak voor crowdfunding. Het consultancykantoor voorspelt dat dit jaar de middelen die via crowdfunding worden geïnvesteerd, oplopen tot ruim 3 miljard dollar. Dat is dubbel zoveel als in 2012. Het succes van de financieringsformule is een uitvloeisel van de problemen waarmee de banksector kampt. De crisis heeft gemaakt dat er strengere regels kwamen voor de banken. Daardoor zijn die geneigd minder gemakkelijk geld te lenen aan opstartende bedrijven. Bovendien zien heel wat artiesten in Europa hun subsidies teruglopen. Bijgevolg wordt het appeal van alternatieve financieringsvormen alleen maar groter. Daaronder vallen net zo goed businessangels of win-winleningen van de Participatiemaatschappij Vlaanderen (PMV) als de diverse initiatieven voor crowdfunding die overal worden opgestart.

Crowdfunding heeft vele gezichten. De tegenprestatie die de geldvragers bieden, is daarbij de eerste scherprechter. Zo kan crowdfunding een alternatief zijn voor de klassieke donaties, maar net zo goed een lening van particulier tot particulier of een transactie waarbij in ruil voor een geldbedrag een aandeel in de winst wordt beloofd. De doelgroepen die worden bereikt, zijn daarom ook verschillend. Van de ngo die probeert fondsen te werven, over de artiest op zoek naar studiobudget tot de ondernemer die startkapitaal nodig heeft.

Ook bij ons

In ons land bestaat al een crowdfundingplatform sinds 2009. Met SonicAngel probeerden Bart Becks en Maurice Engelen geld in te zamelen voor muzikaal talent. Als pioniers kregen ze behoorlijk wat media-aandacht. Twaalf artiesten raakten via SonicAngel gelanceerd en konden een cd maken. De bekendste onder hen was Tom Dice.

SonicAngel bood investeerders fanshares — een soort aandelen — die in het geval van Tom Dice aanvankelijk een behoorlijk rendement opleverden. Maar, zo verzekerde Becks ons een tijd geleden in het licht chaotische kantoor van SonicAngel in Brussel, zijn bedrijf is veeleer een informaticaplatform dan een platenmaatschappij. Dat verklaart ook de plannen om het Angel-platform uit te breiden naar de filmwereld en de modesector. Het klapstuk van Becks’ Angel-groep moest echter Angel.me worden. Dat wil de techniek van crowdfunding toepassen voor start-ups.

De website van Angel.me ging begin dit jaar online en richt zich op het verzamelen van zaaikapitaal voor bedrijven. Nog tot de zomervakantie loopt de periode waarin kandidaten zich kunnen aanmelden. De expansie van Becks en Engelen lijkt echter wat te haperen. Onlangs schreef De Morgen dat er na het vertrek van Tom Dice bij SonicAngel niet veel overblijft. Het bedrijf ontkende die negatieve berichten en zegt nog steeds op schema te zitten.

Nichespecialist of generalist

De belangrijke maatschappelijke meerwaarde van crowdfunding voor opstartende bedrijven is duidelijk. Volgens een berekening van het crowdfundingplatform MyMicroInvest zou het zelfs 90.000 extra banen opleveren als 10 procent van de Belgen 100 euro in crowdfunding steekt. En ook in EU-kringen groeit het geloof in microfinanciering als hefboom om meer middelen uit het spaarwezen in de lokale economie te pompen.

Daarbij duikt wel een probleem op: beleggingsinstrumenten moeten juridisch veilig zijn. Hoe sympathiek en efficiënt een platform voor het ophalen van donaties voor goede doelen ook mag zijn, het blijft uiteindelijk slechts een efficiëntieverhogende schakel om filantropie tussen ngo’s, artiesten en hun fans te organiseren. Eventueel staat daar dan een beloning tegenover zoals een filmticket of een korting. Maar zelfs dan blijft zo’n financieringsplatform juridisch overzichtelijk.

Bij het verstrekken van leningen zonder dat er een bank aan te pas komt, zoals bijvoorbeeld bij het Britse Zopa (www.uk.zopa.com) of het Nederlandse geldvoorelkaar.nl gebeurt, valt veel op te lossen met een eenvoudig contract. Maar voor het gebruik van crowdfunding als mechanisme om ondernemers met een idee te ondersteunen in ruil voor een deel van de winst, was er nood aan een juridisch kader. Aandelen en bedrijfsfinanciering zijn normaal het terrein van financiële bemiddelaars, banken en durfkapitalisten. Gezien het toenemende aantal initiatieven in crowdfunding heeft de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA) in juli 2012 een wettelijk kader uitgetekend. “Wij hebben eigenlijk gewacht tot dat wettelijke kader er was om CroFun te lanceren”, zegt Etienne Verbist, een van de drie oprichters van CroFun. “Ik heb geen zin om voor iemand anders in de gevangenis te belanden.”

CroFun is een van de vier platformen die in ons land crowdfunding gebruiken om bedrijven en startende ondernemers te steunen. De andere drie zijn Angel.me, het Franstalige My first Company en MyMicroInvest. CroFun zegt dat het als enige platform het hele spectrum van mogelijkheden aanbiedt. Van donaties over leningen naar equity funding. “Voor een startende ondernemer is crowdfunding ideaal”, zegt Luc Colebunders, medeoprichter van CroFun. “Vandaag weet een starter niet op voorhand of zijn product werkt. Via CroFun wordt het mogelijk om vooraf te zien of je idee aanslaat. En het risico is beperkt, omdat je eigenlijk je product voorfinanciert. Wij zien CroFun daarom ook als een instrument om de interesse te meten en naast de traditionele kredietmogelijkheden geld te verzamelen.”

CroFun ziet het ook meteen internationaal. Het platform start deze week in België, maar wil al voor het einde van dit jaar via een aantal andere landen zijn diensten aanbieden. Het hoopt bij de opstart ook 30 projecten op zijn website te kunnen presenteren. “Wij zijn een beetje de indignado’s van de financiële wereld”, lacht Verbist. “De hele financiële sector staat voor een revolutie. Het is voor starters gewoon moeilijker om geld te vinden. Terwijl net die kmo’s zo belangrijk zijn voor de economie. Onze doelstelling is de Belgische spaartegoeden ook in België te investeren in plaats van ze via een financieel fonds in het buitenland in te zetten.”

Democratisch beleggingsvehikel

Een vergelijkbare insteek is ook te horen bij MyMicroInvest, opgericht in 2012 door José Zurstrassen (ex-Keytrade), Olivier de Duve, Charles-Albert de Radzitzky en Guillaume Desclée, die in Brazilië al een platform voor microkredieten heeft opgericht. “Wij denken echt dat crowdfunding een manier is om Belgische spaartegoeden opnieuw naar de reële economie te trekken”, zegt De Radzitzky.

Doordat de financiële platformen nog jong zijn en de resultaten nog weinig zichtbaar, blijft die bewering vooralsnog een belofte waarin mensen hun geloof moeten belijden. MyMicroInvest bracht voorlopig één project tot een goed einde. Anders dan bij CroFun — waar de omvang van de financiering kan variëren van een paar duizend tot meer dan honderdduizend euro — mikt het vehikel van Zurstrassen en co. uitsluitend op investeringen van meer dan 100.000 euro. Bovendien hanteert de holding ook een co-investeringsstrategie. Dat betekent dat minstens de helft van de investering gebeurt door een professionele investeerder. Die is dan ook verantwoordelijk voor de opvolging van het investeringsdossier. De crowd kan instappen vanaf 100 euro. “Daarmee kan de gewone man eigenlijk als een businessangel opereren en tegelijk rekenen op professionele ondersteuning”, zegt De Radzitzky.

ROELAND BYL, FOTOGRAFIE THOMAS SWEERTVAEGHER

“Onze doelstelling is de Belgische spaartegoeden ook in België te investeren in plaats van ze via een financieel fonds in het buitenland in te zetten” Etienne Verbist

“Voor een startende ondernemer is crowdfunding ideaal” Luc Colebunders