Goed-koper in Bulgarije

Union Minière heeft in Bulgarije een kopersmelter gekocht met de grootste smeltoven in de wereld. Prijs : 3 miljard frank. 8 miljard frank investeringen zullen volgen. Het Bulgaars koper moet onder meer de fabriek in het Kempense Olen helpen bevoorraden. Geen sprake dus van delokalisering.

Sofia, Pirdop (Bulgarije).

De rondleiding bij MDK, het Bulgaarse koperbedrijf waarin Union Minière zopas 56 % heeft verworven, begint onvermijdelijk in The White House. Het gaat om kantoren die enkele maanden geleden werden gerenoveerd en die vroeger een westers luxegevoel moesten geven aan partij- en bedrijfsbonzen. Vandaag heeft de Bulgaar Alexander Alexandrov er nog steeds het grootste kantoor. Philippe Rombaut, de Belg die MDK leidt, heeft genoegen genomen met een kleiner kantoor. Maar hij is wel de man die de lakens uitdeelt. Op een bijna agressieve manier ; van Rombo zoals de Bulgaarse pers zijn naam per vergissing spelt naar Rambo is slechts een letter verschil. De 34-jarige non-conformistische Rombaut heeft geen tijd, geen complexen. Hij studeerde in Japan, werkte voor de Generale Maatschappij en werd in ’92 hoofd van corporate finance bij Union Minière (UM). Toen Karel Vinck aan het roer kwam van UM werd Rombaut een van de vier personen die op zoek gingen naar nieuwe projecten. Vorig jaar leidde hij het Thais project van UM. En nu moet hij het waarmaken in Bulgarije.

Tweede stopplaats in de rondleiding : het Hiroshima-Nagasaki-gebied. In een apocalyptische ruïne een ideale filmlocatie voor een depressieve film noir staan de resten van de oude kopersmelterij die in ’87 buiten werking werd gesteld en waarvan de afbraak met dynamiet wel begonnen werd, maar nooit voltooid. En MDK heeft nog meer fraais : The Blue Lagoon, een diepblauw kunstmatig meertje van 8 hectare, vervuild met ongeveer 500.000 ton slijk dat veel zware metalen bevat zoals arsenicum. De dam rond het meertje lekt als het water te hoog komt, zodat dringend moet worden ingegrepen. Een dijkbreuk zou het naburige dorp voor de helft verwoesten.

Ecologische ramp ?

Is Karel Vinck gek geworden ? Heeft zijn Union Minière 300 miljoen dollar (11 miljard frank) veil voor een industrieel-archeologische site, annex ecologische ramp ? Natuurlijk niet. Vinck heeft ze nog alle vijf. MDK, in Pirdop op een uur rijden van de Bulgaarse hoofdstad Sofia, heeft een kern van goud : een kopersmelterij die dateert van ’87 en die van Finse ( Outokumpu) makelij is. De Finse techniek is nog altijd zeer up-to-date. “Deze oven is de grootste in de wereld,” zegt Philippe Rombaut. “Hij heeft een potentiële capaciteit van 1 miljoen ton koperconcentraat.” Concentraat, dat uit erts wordt gepuurd, wordt in een smelter omgezet tot ruw koper (98 % koper) dat in de raffinage puur koper wordt (99,999 %).

MDK bezit echter niet alleen een smelter, maar ook een raffinage-installatie die weliswaar dateert van het oprichtingsjaar ’58 en daarom door Union Minière zal worden vervangen. Met MDK realiseert Union Minière opnieuw de integratie van smelten en raffineren, wat het non-ferrobedrijf sinds zijn vertrek uit Zaïre in ’60 is verloren.

Union Minière heeft

80 miljoen dollar (uit eigen middelen) betaald voor de overname. Het kreeg daarvoor 56 % van de aandelen. 14 % is gereserveerd voor het personeel, 30 % werd verkocht via de massaprivatisering (een vouchersysteem waarbij iedere Bulgaar recht heeft op een pakket aandelen). “We zijn echter van plan hoger te gaan dan die 56 %,” zegt Thierry Caeymaex, corporate vice-president UM Copper.

Van de 80 miljoen dollar werd 55 miljoen rechtstreeks aan de Bulgaarse overheid betaald, 25 miljoen op een aparte rekening om de noodzakelijke milieusanering te kunnen doorvoeren. Er is immers niet alleen The Blue Lagoon. Op het immens grote terrein van MDK alles samen 400 hectare liggen 7 miljoen ton slags en 2 miljoen ton slagtailings. Slags zijn harde afvalmaterialen uit de productie die vermalen worden tot een fijn poeder dat men slagtailings noemt. Die slagtailings moeten normaal constant worden worden besproeid. Dat gebeurt momenteel niet, zodat bij sterke wind de daken van de nabijgelegen dorpen onder een zwarte laag worden bedekt.

Met de Bulgaarse overheid werd een akkoord bereikt waardoor de staat verantwoordelijk blijft voor de historische vervuiling, onbeperkt in tijd en geld. Bovendien wordt de bijkomende pollutie die gedurende de volgende vier jaar zal worden gegenereerd ook als “historische pollutie” aangezien, omdat UM niet van de eerste dag proper kan produceren. De sanering ervan zal echter door Union Minière worden uitgevoerd. “We proberen die 25 miljoen dollar cashgeld om te zetten in een lening van de Wereldbank,” zegt Philippe Rombaut. “Bovendien zijn we op zoek naar alle mogelijke subsidies. Ook in Vlaanderen, zodat we misschien Vlaamse bedrijven kunnen betrekken bij de milieusanering.”

Dubbel spel

“In de voorbije zeven jaar heeft UM zeven verschillende dossiers bekeken,” zegt Philippe Rombaut. “Onder meer Chili, Spanje, Thailand, de Verenigde Staten, Portugal… Uiteindelijk is het Bulgarije geworden. We hadden zo’n vier jaar geleden het eerste contact, toen met de vraag om de installatie te moderniseren. Maar in de herfst van ’96 werd duidelijk dat MDK op de lijst van privatiseringen zou komen. Er waren aanvankelijk vier of vijf concurrenten. Uiteindelijk bleven we met drie over : wij, Daewoo en de internationale tradingfirma Glencore, een “offshoot” van de bekende trader Mark Rich. Toen er een eerste formeel bod moest worden uitgebracht, kwam Daewoo daar vijftien minuten te laat mee. Het Bulgaarse privatiseringsagentschap is ons komen vragen of we hen toch nog wilden toelaten. We hebben geantwoord : de regels zijn de regels. We zijn dus met twee naar de finish gegaan en hebben moeten vechten om het te krijgen. Glencore heeft steeds al onze papieren kunnen inkijken. We zijn dan ook erg voorzichtig geweest ; we hadden bijvoorbeeld de raad gekregen onze envelop met het tweede en definitieve bod in een safe te plaatsen en niet op de hotelkamer te houden. Er waren immers voorbeelden bekend waarbij de offerte-envelop uit de hotelkamer werd gestolen. Bovendien zou de enveloppe pas de dag na afgifte worden geopend. We vreesden dat onze concurrent vooraf inzage zou krijgen. De toenmalige Belgische ambassadeur Koenraad Rouvroy heeft er voor gezorgd dat wij en Glencore aanwezig konden zijn bij de opening van de enveloppen. We hadden het beste bod en bovendien hadden wij in tegenstelling tot Glencore een oplossing klaar voor de ecologische problematiek. Toen heeft het privatiseringsagentschap een derde bod voorgesteld. We hebben op tafel moeten slaan om hen aan de regels te houden.” Uiteindelijk werd de overname op 10 september officieel getekend in het bijzijn van premier Jean-Luc Dehaene (CVP).

Kern van het UM-voorstel

is een ambitieus investeringsprogramma : 200 à 220 miljoen dollar in de komende vijf jaar. Momenteel wordt volop gewerkt aan een financieringsplan. Adviseur Generale Bank zoekt het geld bij exportkredietverzekeringen, internationale instellingen zoals de EBRD (Europese Bank voor Herstel en Ontwikkeling) en de EIB ( European Investment Bank), privé-banken enzovoort. Drie scenario’s liggen voor, in maart/april moet de keuze gemaakt zijn.

Bijna de helft van de investeringen gaat naar milieuverbeteringen (los van de milieusanering van de historische pollutie). De andere helft gaat naar capaciteitsuitbreidingen. De smelter moet van 120.000 ton per jaar ruw koper hij draait momenteel op 100.000 ton naar 185.000 ton gaan. En de raffinagecapaciteit van 45.000, waarvan 35.000 gebruikt, moet naar 60.000 ton (na drie jaar) en vervolgens naar 120.000 ton (na vijf jaar). De 65.000 ton gesmolten ruw koper die niet zal worden geraffineerd in Bulgarije verhuist naar Olen. “Dit is dus geen delokalisering,” zegt Philippe Rombaut.

De 120.000 ton geraffineerd koper van MDK is voor een kwart bedoeld voor de lokale markt, de rest voor export. “Tot nog toe was de hele verkoop in handen van traders, omdat het staatsbedrijf MDK niet de middelen had om dat zelf te doen,” zegt Thierry Caeymaex. “Vanaf ’98 zal Union Minière de commercialisatie zelf in handen nemen. Griekenland en Turkije zijn de prioritaire markten, misschien Italië ook.”

Minder personeel

MDK telt 2600 werknemers, waarvan er 2300 in de fabriek werken, in de schaduw van de 325 meter hoge schoorsteen. Maar waar zijn ze ? Het complex geeft een lege en desolate indruk. “Ik weet het ook niet,” antwoordt Philippe Rombaut. “Achter gesloten deuren, verspreid over het hele complex.” Terwijl we rondlopen in de fabriek schieten hier en daar enkele werknemers in gang. De mentaliteitsverandering wordt de grootste uitdaging voor Union Minière. Rombaut : “Ik heb een listing gevraagd van alle universitairen, ik heb er vijftig gevonden die als arbeider in de productie werken. Ik probeer hen een job te geven die past bij hun opleiding. Ik wil een netwerk uitbouwen van gemotiveerde mensen.”

De laatste zes maanden voor de overname werden er 200 man opgepakt die samen 15 ton koper hadden gestolen ; het ging om MDK-werknemers, onderaannemers en externen. “In de regio zijn 4 à 5 illegale smelters,” verklaart Philippe Rombaut.

De werknemers die stelen, gaan er zonder pardon uit. Gepensioneerden zullen niet worden vervangen en Union Minière zal een premiesysteem ontwikkelen om het vrijwillig vertrek aan te moedigen. En de eerste vier jaar mogen daarbovenop 110 mensen per jaar gedwongen ontslagen worden. Na vier jaar heeftUnion Minière de handen volledig vrij. Op hoeveel wil Philippe Rombaut eindigen ? “Op minder,” lacht hij. “De vakbonden hier hebben al contact met onze vakbonden,” verklaart hij het enigmatische antwoord. “Alleszins is dit geen prioriteit voor de eerste maanden.” Thierry Caeymaex weet wel dat je een vergelijkbare faciliteit in België met 700 à 800 man kan draaien, in een lagelonenland kan je tot 1200 à 1500 gaan.

Een driehonderdtal werknemers

van MDK zijn actief in de “aanhangsels”. MDK heeft een kaas- en melkproductie van vijftien ton melk per dag in de zomer en vijf ton in de winter. Plus witte kaas, gele kaas, boter, yoghurt. Elke dag worden 2000 potjes yoghurt uitgedeeld aan de werknemers om gezondheidsredenen. Aan de kaasfabriek is zelfs een technisch instituut voor kaas- en yoghurt verbonden waar studenten lessen volgen. Dan is er een varkensboerderij met 376 varkens (acht varkens per week worden geslacht voor de eigen kantine). Een bakkerij, 180 appartementen in de stad “die gaan we snel verkopen, bijna weggeven eigenlijk” 3 appartementsblokken waarvan twee totaal onafgewerkt, 2 slaapzalen, 2 hotels, een vakantiedorp aan de Zwarte Zee, twee berghutten en een kunstmatig meer van 90 hectare. En overal zijn de verwachtingen hooggespannen. De manager van de dancing van een van de hotels wijst op de gebroken glazen vloer van de dansvloer : “investeren, investeren,” zegt hij beslist.

Onder het personeel zit ook een kwalitatief hoogstaand team ingenieurs. Union Minière wil met de Bulgaarse overname trouwens opnieuw de controle verwerven over de volledige engineering. “In België hebben we ons moeten terugplooien vanwege de kosten op basis- en conceptuele engineering,” zegt Philippe Rombaut. “De detailengineering is veel te duur en wordt door alle grote ingenieursbedrijven uitbesteed aan externen in lagelonenlanden. Dat kunnen we nu opnieuw zelf doen. En bovendien wil ik een team dat we ook elders in Chili, Congo of Australië kunnen inzetten.”

Maar Philippe Rombaut ligt momenteel vooral van een heel andere zaak wakker. Hoe kan hij zijn vijf collega-expatriates gelukkig houden ? “Ik heb twee regels : de expatriates moeten Bulgaars leren en de familie moet mee overkomen,” zegt Philippe Rombaut. “Mijn grootste probleem momenteel is de familiesituatie.” Die overgang perfect doen verlopen, bepaalt mee het succes van deze miljardeninvestering.

GUIDO MUELENAER

PHILIPPE ROMBAUT (UNION MINIERE) Bulgaars project is geen delokalisering, integendeel.