GOD ZONDER ONS ?

De maatschappelijke invloed en aanwezigheid van het christendom verdampt. In de lente het bezoek aan een Matthäus Passion in een mondaine kerk is de maximale belijdenis van de postmodernen. Buitenkerkelijkheid en secularisatie zijn de normen van het hedendaagse. Kan het Westen, kunnen de waarden en de mensvisie van dat Westen overleven zonder een spirituele bron van 2000 jaar oud ? Bron die niet uitsluitend het christendom bevloeide, maar het humanisme, het socialisme en het liberalisme. Kan je zonder christendom een economisch stelsel of een bedrijfsleven behouden dat getemd en getemperd is door mensenliefde met christelijke of door het christendom geïnspireerde inslag ?

Het verdwijnen van het sovjetrijk lokt riemen papier en commentaar uit. Milieu en informatisering lokken riemen papier en commentaar uit. Het verdwijnen van het christendom wordt gelaten ondergaan. De val van het sovjetrijk zal een vlekje blijken op de geschiedenis, de val van het christendom is een waterscheiding die leidt tot een nieuwe tijdrekening : voor het christendom en na het christendom. Het artikel Managers en Monseigneurs, zie blz. 35, een schetsje van de markt en de organisatiecultuur van de rk-Kerk, ter gelegenheid van de essentiële gedenkdag van het christendom, het verrijzenisfeest op Pasen duidt op de aftakeling. Wat voor twintig jaar behoorde tot de dagelijkse werkelijkheid : een openbare kerkelijkheid, de publieke aanwezigheid in België van een spiritualiteit die 1 miljard mensen aanspreekt, werd het sociologische vernis van enkele zuilgerichte verenigingen. In lege kerken, lege bisschoppelijke paleizen, lege seminaries stroomt de vertwijfeling van de muren. Het proletariseren van symboliek en ideeën waarvoor miljoenen zich opofferden, wordt gewoon. Debiele nonnen en pastoors bevolken de reclamespots. Kardinalen zwijgen. Hoeft dat alleen het handvol christenen te bekommeren ?

Neen, schrijft René Cuperus, medewerker van het wetenschappelijke bureau van de Nederlandse Partij van de Arbeid in het jongste nummer van het partijschrift Socialisme & Democratie. Een merkwaardige tekst. Hij heeft niks missionerends of irriterends. Wel straalt hij heimwee uit, geen zoeterigheid of de keerzijde van de christelijke façade, huichelachtigheid. Cuperus : “Er groeit een generatie op voor wie Jezus, Maria en Abraham totale vreemden zijn en voor wie kerk, bijbel en christendom zo ongeveer gelijkstaan met de zwart/wit-tv en de kolenkachel van opa en oma. Dat is hoe je het ook keert of draait op zijn minst cultureel armoedig te noemen.” De nieuwe agnosten zijn gemakzuchtigen die zelfs niet meer in staat zijn om een beredeneerde afwijzing van de christelijke traditie te bedenken, wat de atheïst nog steeds wel kan. De fundamentele vraag ook opgeworpen door René Cuperus luidt of secularisering een louter persoonlijk proces is en een louter persoonlijk probleem, of dat er meer aan de hand is. Ondanks de secularisering blijft vandaag het normenbesef en het handelen naar normen rechtstaan. Overleven echter fatsoenlijke bedrijfsvoering, mededogen, mensenrechten, eerlijkheid bij omwenteling en tegenspoed ? Is een levendige christelijke traditie dan één van de existentiële ankers ? En wat als het christendom lucht werd ?

F. Cr.