Gezondheidstips voor tropenreizigers

Gisteren nog in New York, morgen naar Rio de Janeiro en volgende week naar Maleisië. Zakenreizigers kennen geen grenzen meer. Jammer genoeg zijn verre reizen niet zonder risico’s voor de gezondheid. Een goede voorbereiding kan veel leed voorkomen.

Instituut voor Tropische Geneeskunde, Nationalestraat 155, 2000 Antwerpen. tel. 03 247 66 66. http://www.itg.be Voor informatie over plaatselijke centra: tel. 0900 10 110 of fax: 0900 35 106

G aat u ‘s avonds buiten uw hotel op stap, draag dan kleding met lange mouwen, een pantalon en gesloten schoenen. Nee, het is geen advies uit onze nieuwe rubriek ‘Dresscode’. Het is wel een eenvoudige manier om u te beschermen tegen de malariamug.

De nodige voorzorgsmaatregelen nemen tegen dit beestje is geen overbodige luxe. In het rijtje van tropische ziekterisico’s staat malaria immers bovenaan. Een steek van de malariamug brengt de malariaparasiet over in het bloed. Daar kan de parasiet zich vermenigvuldigen en er massaal levensbelangrijke rode bloedcellen vernietigen. Vandaar dat malaria levensgevaarlijk kan zijn als de ziekte niet tijdig wordt behandeld.

Muggenolie en inentingen

Het goede nieuws voor de tropenreiziger is dat wetenschappers een entstof op het spoor zijn. Het slechte nieuws is dat het nog enkele jaren kan duren voor die stof werkelijk beschikbaar is. En dus zijn we nog altijd aangewezen op de klassieke preventieve antimalariapillen. Zo’n behandeling dient tijdig begonnen te worden, dat wil zeggen drie à vier weken voor het vertrek. U dient ze ook voort te zetten gedurende minstens vier weken na uw terugkeer. De aangewezen preventieve behandeling kan van bestemming tot bestemming verschillen zodat advies van de tropenarts nodig is.

Voorkomen is nog altijd beter dan genezen en dus houdt u de malariamug maar beter uit uw buurt. Verblijft u in een stad, dan hebt u geluk, want de malariamug verkiest het platteland of een bosrijke omgeving. Toch is het verstandig om ook in de stad de nodige voorzorgen te nemen. Vandaar bovenstaand kledingadvies voor uw avondwandeling. Handig zijn ook elektrische muggenverdrijvers, die u gewoon uit België kunt meenemen. Hetzelfde geldt voor muggenolie, te koop bij de drogist of de apotheker.

Voor enkele andere ziekten zijn preventieve inentingen wel mogelijk. Internationaal is vastgelegd dat ieder land drie inentingen mag eisen van toeristen: tegen pokken, tegen gele koorts en tegen cholera. “Van die drie heeft alleen een prik tegen gele koorts nog zin,” stelt tropenarts MargaBrus. “Het pokkenvirus is bijna volledig uitgeroeid en ook de kansen op besmetting met cholera zijn erg klein. Cholera wordt overgebracht door een bacterie die vooral in de uitwerpselen zit. De gebruikelijke hygiëne is voldoende om besmetting te voorkomen. Dus alleen gebotteld water drinken en handen wassen na toiletgebruik.”

Het anticholeravaccin biedt slechts bescherming in 50% van de gevallen en dan nog niet langer dan zes maanden. Sommige landen eisen het nog (Pakistan, India, Bangladesh, Birma en enkele Afrikaanse landen), een onnodige verplichting die te omzeilen valt met een zogenoemde cholerastempel. Die stempel kunt u halen in de polikliniek van het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen. Zo’n cholerastempel geeft aan dat u om niet nader genoemde medische redenen niet kon of mocht gevaccineerd worden. In de regel wordt die vrijstelling door de grensautoriteiten aanvaard, enkele jammerlijke uitzonderingen niet te na gesproken. Vooraf informeren is dus geen overbodige voorzorg.

Voor veel tropische bestemmingen volstaat een prik tegen gele koorts en een behandeling met antimalariapillen. Voor die inenting kunt u eveneens terecht in het Instituut voor Tropische Geneeskunde alsook in enkele plaatselijke centra. Voor bepaalde bestemmingen zal men u daar nog bijkomende inentingen toedienen.

Een veelvoorkomende prik is die met het DTP-vaccin, een entstof tegen difterie, polio en tetanus. Maar ook prikken tegen buiktyfus en hepatitis A zijn vaak aangewezen. Inenting tegen hepatitis B is voor korte verblijven overbodig. “Het is belangrijk de data van vorige inentingen te kennen,” merkt dokter Brus op. “Nieuwe inentingen kunnen immers overbodig geworden zijn.”

En dan het scenario dat iedere tropenreiziger de schrik om het hart doet slaan. U moet over enkele dagen afreizen. Tijd voor een normaal preventief inentingsprogramma is er niet meer. Wat te doen? Onmiddellijk contact opnemen met een centrum waar u terecht kunt voor inentingen is de boodschap. Vlak voor het vertrek is inenting nog mogelijk en zinvol, dankzij een DTP-superprik die al na drie dagen werkt. En vanzelfsprekend dient u in dit noodprogramma de eerste antimalariapil onverwijld te slikken.

Buikloop is niet grappig

Een aandoening die u ondanks de grapjes maar beter ernstig neemt, is buikloop. Buikloop wordt vaak veroorzaakt door het andere klimaat, andere voeding en andere bacteriën, met name de vrij onschuldige E-coli-bacterie. Veel water drinken is de boodschap, om uitdroging tegen te gaan (liefst met ORS (Oral Rehydration Salt)-poeder). Gekookte rijst, ontvette bouillon en ongesuikerde warme thee kunnen ook helpen. Vruchtensappen zijn even uit den boze. Doorgaans houdt de aandoening vanzelf op na twee, drie dagen. Blijft beterschap uit, dan is doktershulp geboden.

Het omgekeerde kan natuurlijk ook: verstopping. De oorzaken zijn grotendeels dezelfde als die van diarree: stress, verandering van klimaat, omgeving en voedsel. De remedie is: veel water drinken (zonder prik!) en veel fruit en vezelrijk voedsel eten. Lactose kan eventueel helpen, maar gebruik het niet te lang want luie darmen zijn vaak het gevolg.

Tot slot blijft u best waakzaam zodra u terug op het thuisfront bent. Vermoeidheid, algemeen onbehagen en koorts na een tropische reis zijn belangrijke alarmsignalen. Dokter Brus: “Patiënten met die symptomen zouden hun huisarts altijd moeten vertellen dat ze in de tropen geweest zijn, ook al is dat lang geleden. Van malaria kunt u nog maanden na uw thuiskomst ziek worden. Meestal gebeurt dat in het voorjaar. De gebruikelijke bescherming is trouwens niet honderd procent waterdicht. En hetzelfde geldt voor de inentingen. Alleen vaccinatie tegen gele koorts biedt honderd procent bescherming.”

Fiet de Weijer

Blijf waakzaam. Van malaria kunt u nog maanden na uw thuiskomst ziek worden.