Gepolitiseerd, gedesinteresseerd

Morgen, 17 mei, moeten alle geïnteresseerden hun kandidatuur binnen hebben voor de post van gedelegeerd bestuurder van de NMBS. “De sollicitaties stromen toe,” pochte premier Guy Verhofstadt (VLD) vorige week, “vooral uit de privé-sector.” De vlucht vooruit, om de geruchten de kop in te drukken dat de volgende NMBS-baas slechts zaakwaarnemer is tot Luc Van den Bossche(SP.A) een punt zet achter zijn ministerschap?

Het NMBS-dossier is, na De Post en Sabena, het derde grote (ex-)overheidsbedrijf waar paars-groen er niet in slaagt om het dossier beter te beheren dan zijn ook al falende voorgangers. Tot nu toe leidde dat in ‘slechts’ één geval tot een faillissement. Maar de andere twee schepen varen ook al een tijdje op een ijsrots af. De 12.000 werkloze Sabena –werknemers waren de eerste, maar wellicht niet de laatste slachtoffers van de dodelijke mix van vakbondskoppigheid en jarenlange politisering, gekoppeld aan politieke desinteresse in de werkelijke toestand van het overheidsbedrijf in kwestie. De overheid is als aandeelhouder een lakse speler, die het niet aandurft de directie te steunen. Zeker niet in sociale dossiers, waar dat het meest nodig is.

In tegenstelling tot het failliete vliegbedrijf staan De Post en de NMBS nog maar aan de drempel van de liberalisering. Christian Heinzmann en Pierre Godfroid bespraken destijds het idee van een lock-out bij Sabena. Deuren toe, de dag nadien opnieuw beginnen aanwerven. Economisch zinvol, maar sociaal moeilijk verteerbaar. De politiek schrok ervoor terug.

Die optie is bij de twee andere ondernemingen uitgesloten. Amper twintig mensen die het seinhuis van Schaarbeek inpalmen, volstaan om het treinverkeer in dit land grotendeels lam te leggen. De twee symbooldossiers van Frans Rombouts (de sluiting van 400 postkantoren en de vermindering van het aantal sorteercentra) zijn inmiddels noodgedwongen ingeslikt door zijn opvolger Johnny Thijs. Er is niet veel volk nodig om de sorteercentra te blokkeren.

De twee overheidsmolochs – telkens ruim 40.000 werknemers, de meerderheid lagergeschoold personeel – zijn sowieso al amper bestuurbaar. Zonder politieke consensus over een grondige herstructurering rest er de managers weinig keuze dan te proberen concurrentiecapaciteit in te kopen. Zowel Rombouts als Etienne Schouppe beseften maar al te goed dat de inkomsten uit openbare dienstverlening op middellange termijn niet volstaan om hun bedrijf zelfs maar op de markt te houden. Vandaar het ABX-verhaal van Schouppe, vandaar de overnames van Rombouts in e-government-, documentbeheer-, koerierbedrijven enzovoort.

Beide operaties werden onder kritiek bedolven. “Niet transparant! Geldverslindend! Oneerlijke concurrentie!” De politici staan op de eerste rij om te zeggen dat beide toplui eerst maar eens orde op zaken moe(s)ten stellen bij hun kernactiviteit: spoorvervoer en briefbedeling. Dat zelfs maar een begin daaraan zonder politieke consensus onbegonnen werk is, laten ze graag onvermeld.

Luc Huysmans [{ssquf}]