Geobsedeerd door evaluaties
Noem het kwaliteitscontrole, audit of accreditatie, eva-luaties zijn alomtegenwoordig. Geen enkele privé- of publieke organisatie ontsnapt eraan. Volgens de Deense hoog-leraar Peter Dahler-Larsen leven we steeds meer in een evaluatiemaatschappij. Bijna alles moet geëvalueerd worden, de plus- en minpunten worden voortdurend tegenover elkaar geplaatst. Op zich is dat niet verkeerd, benadrukt de auteur. De maatschappij wordt volgens hem beïnvloed door de verwachting van burgers om traditie en vooroordelen te vervangen door een geloof in rationaliteit en vooruitgang. En dat betekent dat de werking van allerlei organisaties en instellingen onder de loep wordt genomen. De auteur stelt zich wel vragen bij het nut van die lawine aan evaluaties.
In The Evaluation Society doorprikt Dahler-Larsen de mythe dat een evaluatie altijd objectief verloopt. Alleen al de manier waarop de onderzoeksbevindingen gepresenteerd worden, framing in het vakjargon, bepalen hoe aangekeken wordt tegen deze resultaten. Stel dat van een testgroep van dertig mensen er twintig gezond blijven en tien mensen ziek worden. Het bericht dat tien mensen ziek geworden zijn, wordt anders gepercipieerd dan het bericht dat twintig mensen gezond bleven.
Volgens de auteur sloeg de evaluatiehype te ver door. We hebben de neiging te vaak en te veel te evalueren. Bovendien zijn onze verwachtingen te hoog. Dahler-Larsen neemt het voorbeeld van het onderwijs. Uit zijn onderzoek blijkt dat frequente evaluaties het onderwijs niet beter gemaakt hebben. Of zoals hij schrijft: weighing the pig does not make it heavier. De auteur roept op een pauze in te lassen en na te gaan wat belangrijk is om te weten.
De auteur verzet zich vooral tegen het idee dat de feiten die uit een evaluatie komen, meestal als onaantastbaar overkomen. Dat is een illusie. Waarom zouden de bevindingen of evaluaties van ratingbureaus zoals Moodys’s of Fitch correct zijn? Dahler-Larsen stelt ook de onvermijdelijke vraag wie de evaluator evalueert. Leidt evaluatie tot meer transparantie? Kan een evaluatie wel waardevrij zijn? Dahler-Larsen is sceptisch en denkt van niet.
Volgens de auteur is onze evaluatiemaatschappij begonnen met het Watergate-onderzoek. “Het was een keerpunt in de kracht van de media om informatie te publiceren over de activiteiten van de overheid.” Sindsdien ging de kwalitatieve en kwantitatieve expansie van de informatiemaatschappij verder en besteedden we meer en meer aandacht aan de doorlichting van organisaties en beleidsprocessen. In veel gevallen is evaluatie misschien wel nuttig, maar Dahler-Larsen waarschuwt dat het potentieel voor verkeerd gebruik, manipulatie en verkeerde voorstellen ook toegenomen is. In Denemarken signaleert de auteur zelfs een tegenbeweging. Zo hebben sommige ouders zich verzet tegen het evalueren van scholen omdat ze beseffen dat de resultaten tegen de school gebruikt zouden worden.
Peter Dahler-Larsen, The Evaluation Society, Stanford University Press, 2011, 280 blz., 35 euro
THIERRY DEBELS
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier