Geen verplaatsing nodig

De belastingadministratie mag niemand verplichten boeken en documenten naar haar te brengen. De vraag is evenwel of dit voorschrift nog wel strookt met de moderne eisen van de communicatiemaatschappij.

Belastingplichtigen zijn onder meer verplicht alle boeken en bescheiden voor te leggen die volgens de belastingadministratie noodzakelijk zijn om het bedrag van hun belastbare inkomsten te bepalen. In de wet staat te lezen dat deze voorleggingsverplichting ‘zonder verplaatsing’ geldt. Als de fiscus boeken en bescheiden van de belastingplichtige wil inzien, moet hij zich dus ter plaatse begeven. Het is bijgevolg niet aan de belastingplichtige om de boeken en bescheiden naar de belastingcontroleur te brengen. De belastingcontroleur moet zelf op pad gaan.

In de praktijk nemen veel belastingcontroleurs dit voorschrift niet zo nauw. Dikwijls vragen zij de belastingplichtige bepaalde documenten op te sturen of naar het belastingkantoor te brengen. Weinig belastingplichtigen nemen daar aanstoot aan. Zij redeneren meestal dat het beter is de fiscus niet voor het hoofd te stoten. En talrijk zijn allicht ook de belastingplichtigen die gewoon geen weet hebben van het wettelijke voorschrift dat niet de belastingplichtige, maar wel de belastingcontroleur zich moet verplaatsen.

De gevolgen zijn nochtans niet onbelangrijk. Zo besliste de rechtbank van eerste aanleg in Bergen een aanslag te vernietigen, nu bleek dat de belastingcontroleur de belastingplichtige gevraagd had zich aan te bieden op het belastingkantoor en zijn boekhouding over de te onderzoeken jaren mee te brengen. De belastingplichtige was op dat verzoek ingegaan. Het onderzoek mondde uit in een aanvullende aanslag. Achteraf wierp de belastingplichtige op dat het onderzoek onregelmatig gebeurd was.

De rechtbank in Bergen geeft de belastingplichtige gelijk (vonnis van 18 oktober 2010). De belastingcontroleur had van de belastingplichtige niet mogen eisen de boekhouding naar het belastingkantoor te brengen. Nu dat wel was gebeurd, is het onderzoek aangetast door nietigheid en is ook de daarop gesteunde aanslag nietig.

Wil dit nu zeggen, dat de belastingcontroleur nooit mag vragen bepaalde stukken mee te brengen naar het belastingkantoor? Uiteraard niet. Maar het mag geen verplichting zijn. Anders gezegd, de belastingcontroleur moet de belastingplichtige de keuze laten. Hij moet de boeken en bescheiden in principe ter plaatse bij de belastingplichtige inzien. Maar hij mag de belastingplichtige wel vragen of hij er geen bezwaar tegen heeft bepaalde documenten mee te brengen naar het belastingkantoor. Als de belastingplichtige daar vrijwillig op ingaat, is er geen vuiltje aan de lucht. De daaropvolgende taxatie is dan niet aangetast door nietigheid.

Bij betwistingen zal het dus altijd de vraag zijn, of de belastingplichtige voldoende vrijheid gelaten is om zelf te beslissen. Volgens de rechtbank van eerste aanleg in Bergen houdt dit in dat de belastingcontroleur de belastingplichtige moet informeren. Hij moet hem uitleggen dat hij niet verplicht is de boeken en bescheiden te ‘verplaatsen’, en dat hij evengoed van de belastingcontroleur mag eisen dat deze zich bij hem aanbiedt om de boeken en bescheiden in te zien.

Zoals gezegd, is het nochtans de vraag of dit wel strookt met de moderne eisen van een snelle en vlotte communicatie. Als mijn controleur mij vraagt bepaalde documenten in te zien, breng ik die liever naar hem dan dat ik thuis moet zitten wachten op zijn bezoek. Voorts is het gewoon veel eenvoudiger bepaalde documenten bijvoorbeeld per e-mail door te sturen, dan te verwachten dat de belastingcontroleur die documenten bij mij komt inzien.

Wil dit zeggen dat het wettelijke voorschrift – slechts inzage ‘zonder verplaatsing’ van de documenten – opgeheven moet worden? Niet noodzakelijk. Maar in een moderne opvatting lijkt het hoe dan ook ouderwets dat een aanslag nietig kan worden verklaard, alleen maar omdat de belastingcontroleur gevraagd heeft bepaalde boeken en documenten mee te brengen, en de belastingplichtige daar zonder meer op in is gegaan.

JAN VAN DYCK Advocaat en hoofdredacteur van Fiscoloog

De belastingcontroleur moet documenten ter plaatse bij de belastingplichtige inzien.