Gebakken lucht verkoopt nog altijd

In de jaren twintig kon Charles Ponzi meer dan 10.000 goedgelovige Amerikanen oplichten. De zwendelaar beloofde een rendement van 50 procent in 45 dagen. Parketmedewerker Frans Roest voorspelt de komende jaren een piek van dergelijke fraude.

Het dossier van Guy de Chimay bewijst dat Ponzifraude in België een onderschat probleem is”, zegt criminoloog Frans Roest, parketmedewerker in Nederland en specialist in beleggingsfraude. “Als gevolg van de laagconjunctuur verwacht ik de komende jaren meer oplichters die een belegging aanbieden met een extreem hoog rendement waarbij uitbetaalde gelden worden gefinancierd uit de inleg van nieuwe klanten.”

In maart veroordeelde een New Yorkse rechter De Chimay tot drie jaar cel wegens oplichting. De 47-jarige Belg troggelde 5 miljoen euro van investeerders af door hen een rendement van 12 procent te beloven. De verre verwant van de adellijke familie uit Chimay gebruikte het kapitaal om eigen putten te vullen en de andere beleggers te vergoeden.

“Tijdens prospecties beriep De Chimay zich op zijn adellijke afkomst”, zegt Roest, ook lid van het Institute for Forensic Accountants (IFA) in Brussel. “Hij verwees zijn vermeende beheer van grote vermogens om kandidaat-beleggers over de streep te trekken. Dat zijn typische trucs van een Ponzi-zwendelaar. Tegelijk verzamelt de fraudeur een netwerk om zich heen dat hem op zijn beurt introduceert bij derden. Zo ontstaat een piramide, zoals in het dossier van Bernard Madoff.”

In zijn boek ‘Beleggen in gebakken lucht’ somt Roest alle kenmerken van de Ponzi-beleggingsfraude op. “De zwendelaar belooft hoge rendementen in combinatie met een garandeerde terugbetaling van de inlegsom. Een meer professionele zwendelaar maakt daarnaast gebruik van vervalste contracten en bankafschriften.”

“Onlangs ontdekte het parket van Mechelen nog een eenvoudige Ponzifraude in internationale geldhandel via het platform van Forex. Ene Dimitri D. (31) spiegelde de deelnemers 30 procent winst op jaarbasis voor. Maar ook hier kregen de deelnemers een sigaar uit eigen dossier gepresenteerd.”

Meer fraude aan het licht

Na de beurscrash van 2008 raakten niet alleen bonafide ondernemingen, maar ook Ponzizwendelaars in liquiditeitsproblemen. “Omdat het vers geld opdroogde, konden ze niet langer voldoen aan hun terugbetalingsverplichtingen. Zo kwam de fraude aan het licht. Het bekendste voorbeeld is Bernard Madoff.”

“Bij Ponzi-zwendel heb je te maken met het naijleffect. De betrokken fraudeurs verkopen producten met een lange looptijd. Pas als de vervaldatum gepasseerd is, wordt het liquiditeitstekort prangend en gaan gedupeerde beleggers aan de bel trekken.”

De internationale witwaswetgeving trekt het net rond de Ponzi-zwendelaars steeds strakker aan. “Banken monitoren de geldstromen beter en zowel de verzender als de ontvanger van het kapitaal zijn identificeerbaar. Voorts dringen de fiscale regularisaties en de onderlinge uitwisseling van financiële gegevens tussen lidstaten het zwart geld terug. Zo droogt de vijver waaruit de Ponzi-fraudeur vist langzaam op. Tegelijk wordt het voor de zwendelaars steeds moeilijker om via klassieke bankkanalen premies weg te sluizen.”

Onderzoek wijst uit dat als de oplichters 2 procent voorschotrendement per maand beloven, 24 procent op jaarbasis, gekoppeld aan langlopende leningen of obligaties, dat dan de fraude meestal pas na 36 maanden wordt ontdekt.

“Hoe hoger de voorgespiegelde winst, hoe sneller de zeepbel springt. Hoe lager de voorgespiegelde rente, hoe langer een Ponzi-zwendel in stand kan blijven. Kijk in dit verband naar Bernard Madoff. Hij keerde jaar na jaar een stabiel rendement uit dat lag tussen de 10 en 12 procent. Zo kon hij het meer dan 25 jaar uitzingen. Zolang er maar geen sprake is van een geldcrisis of andere ernstige incidenten, wordt het geld herbelegd bij de zwendelaar en kan de carrousselfraude doordraaien. Als te veel gelduitleners hun geld opvragen, springt de zeepbel.”

Meer preventie

Zolang particuliere beleggers hebzuchtig en naïef zijn, blijven ze investeren in aanbiedingen die te mooi zijn om waar te zijn. Als remedie gelooft Roest sterk in de oprichting van een onafhankelijke laagdrempelige fraudehelpdesk, zoals in Nederland.

Sinds februari 2011 kunnen onze noorderburen die twijfelen aan een bepaald niet-beursgenoteerd beleggingsproduct op voorhand gratis advies inwinnen bij Fraude Helpdesk, een onafhankelijke stichting die gesponsord wordt door de overheid.

“In België mag de Bankcommissie (FSMA) alleen maar publieke waarschuwingen geven en geen informatie over al dan niet dubieuze aanbieders van beleggingen of dubieuze financiële producten. Nu kunnen gedupeerde Belgen alleen achteraf aan de bel trekken. Dank zij de helpdesk verdwijnt geen geld in een zwart gat, wat de bonafide deelnemers aan de financiële markt ten goede komt.”

Daarnaast staat Roest achter het fraudemeldpunt van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) in Nederland. Dat groepeert alle klachten over financiële misleiding en bespreekt binnen het Financiële Expertise Centrum (FEC) de mogelijke stappen tegen het aangeklaagde fraudesysteem.

Voorts ontbreekt volgens Roest in ons land nog een goed verklikkingsysteem. Als voorbeeld haalt hij de Stichting Meldpunt Misdaad Anoniem in Nederland aan. “Dit instrument werkt geen misbruik in de hand. Het meldpunt waarborgt de anonimiteit van de melder, waardoor de drempel om een verklaring af te leggen heel laag ligt. Bovendien wordt het dossier alleen maar aan andere overheidsinstanties ter kennis gebracht als de melding voldoende concreet en feitelijk is.”

Meer samenwerking

Een ander Belgisch knelpunt is de erg lage strafmaat op financiële inbreuken. Bovendien kent de financiële wetgeving in ons land tal van vrijstellingen en uitzonderingen. “Zo moedig je potentiële criminelen aan een beleggingsfraude op te stellen en de grenzen van het toelaatbare op te zoeken.”

Ten slotte roept Roest op tot een betere samenwerking tussen private partijen en het openbaar ministerie. Hij wil ook een aparte kas om de strijd tegen beleggingsfraude op Europees niveau te coördineren en te financieren.

Lees Geef oplichters geen kans Moneytalk, p. 20 dossier

ERIC POMPEN, FOTOGRAFIE MICHEL WIEGANDT

“Een Ponzi-zwendelaar belooft hoge rendementen in combinatie met een garandeerde terugbetaling van de inlegsom” Frans Roest

“In België ontbreekt een goed verklikkingsysteem” Frans Roest