FIN DE MILLENNIUM

Ze verdienen het heus alle zes grondig gelezen te worden, de essays in de bundel Het laatste debat, maar als u halsstarrig volhoudt slechts een streepje tijd over te hebben, opteert u best voor de eerste en de laatste bijdrage. (Daarna zal u er niet aan kunnen weerstaan ook de andere door te nemen.) Raoul Bauer (hoogleraar Cultuurgeschiedenis aan het Hoger Architectuurinstituut Sint-Lucas in zowel Gent als Brussel) en Mark Eyskens (emeritus hoogleraar Economie aan de KU Leuven, voormalig eerste minister en nog altijd prominent CVP-politicus) vatten in hun monologen de debatten in deze bundel samen. De titel van Bauers essay, Een kantelende tijd, had even goed op de kaft kunnen staan. Daar gaat het finaal om: stevenen we in de huidige hectische tijd met zijn ingrijpende technologische, economische en maatschappelijke veranderingen regelrecht af op een Apocalyps of plaveit dit fin de millennium een pad naar een meer leefbare wereld?

Beide auteurs plaatsen dit fin de siècle in een historisch perspectief en hebben het over de (afwezige) transcendente zingeving. Dit laatste loopt als een rode draad door de meeste bijdragen. Betekent die transcendentie voor de westerse mens vandaag slechts een zwakke echo uit het verleden of staat hij er dichter bij dan hijzelf wil toegeven? Zijn de Grote Verhalen dan toch niet begraven? “Slechts met nieuwe Grote Verhalen – met als basis een nieuwe, menselijke moraal – kan de mensheid moedig en hoopvol het derde millennium binnentreden, om daar eendrachtig een nieuwe wereld op te bouwen. (…) Apocalyps of Nieuwe Tijd, ondergang of vooruitgang, we hebben het in eigen hand”, schrijft de Nederlandse cultuursocioloog Kees Paling.

De balans beweegt, aarzelt nog in welke richting door te slaan. Daarop wijst ook Mark Eyskens. “De terugkeer van het verleden onder de vorm van nationalisme en protectionisme bewijst hoezeer aan het einde van de twintigste eeuw de waardeschalen van samenleving en individu beweeglijk zijn geworden.” Op een virtuoos drafje neemt Eyskens zowel economische, politieke, culturele als maatschappelijke hete hangzijzers onder de loep. Tussendoor heeft hij het over politieke ongeletterdheid. “De onkunde van Jan Publiek is soms verbijsterend. (…) Hun magere, maatschappelijke kennis belet meestal niet dat dezelfde burgers zich heel nauwkeurig informeren over de 36 manieren waarop ze hun belastingplichten kunnen omzeilen of maximaal kunnen profiteren van een maximum aantal sociale uitkeringen.”

Raoul Bauer, Hugo Bousset, Mark Eyskens, Jan Hoet, Kees Paling & Jos Vranckx, Het laatste debat – Fin de sièle in verleden, heden en toekomst. Pelckmans, 123 blz., 495 fr. ISBN 9028925910.

LDD