Fettweis, fotograaf

Martin Fettweis (1856-1938) kon het zich permitteren te leven voor de fotografie. Duizend driehonderd van zijn foto’s zijn bewaard gebleven: schetsen van de late negentiende en de vroege twintigste eeuw.

In 1991 wierp een tentoonstelling in het museum van Verviers de aandacht op het fotografische oeuvre van Martin Fetweiss, van wie bij toeval 900 foto’s op glasplaat waren ontdekt bij een van z’n afstammelingen. Dat belangrijke fonds werd onlangs nog aangevuld met meerdere honderden afdrukken, waarvan een kleine 400 nog niet gerepertorieerd waren. Een echte goudmijn van informatie over de steedse bourgeoisie, maar ook over arbeidsomstandigheden, over religieuze geplogenheden, of nog, over het leven op het platteland aan het eind van vorige en het begin van deze eeuw in ons land (meer specifiek in en om Verviers).

Fettweis was een wat atypisch personage. Hij noemde zichzelf aanvankelijk boekhouder, dan industrieel, tenslotte rentenier. Z’n familie hoorde tot de industriële en liberale bourgeoisie van Verviers, destijds een bastion van wolnijverheid. Hij was een vrijgezel, die z’n tijd in hoofdzaak besteedde aan de fotografie (tot hij er in 1832 de brui aan gaf). Niet verwonderlijk portretteerde hij in het begin vooral mensen uit z’n onmiddellijk omgeving. “Hij stond bijna steeds achter zijn camera, onderwerpen te kiezen, beelden te componeren van een universum dat tegelijk zeer wijds en toch ‘smal’ was, open op de wereld en toch teruggeplooid op zichzelf,” zo schrijft de historicus Georges Schmits, co-auteur van een rijkelijk geïllustreerd werk over deze fotograaf.

Wandelingen langs de Hoëgne, excursies in het woud, het bivak van de jagers, kinderen in de tuin, ceremonieportretten: alle geven ze een beeld van de conventies die het leven van de welstellende burgerij bepaalden. Maar Fettweis was ook geboeid door het werkvolk van zijn tijd, in de wol- en andere fabrieken, op het veld, in de melkerij,…

En hij legde religieuze processies vast, toonde de stad en haar omstreken, wist de charme van een kindercarrousel te capteren, of de verstilde schoonheid van een huis onder de sneeuw.

Nostalgie is nooit ver weg bij het bekijken van deze foto’s. Maar er is meer. Fettweis bereidde zijn opnames voor met een echte mise-en-scène, besteedde bijzondere aandacht aan de houdingen, en wist – dankzij of ondanks die doorgedreven voorbereiding? – de persoonlijkheid van de geportretteerden altijd uit hun afbeelding te laten stralen. Ook al lachen ze voor de fotograaf, toch blijven ze ‘in hun rol’, als loonwerker op het veld, of als kind, of als patriciër, of…

Zonder zelf stelling in te nemen, schetst Fettweis zo een beeld van het leven in de gemeenschap van zijn tijd.

Het werk van Martin Fettweis is te zien in het Musée des Beaux-Arts, 17 rue Renier, 4800 Verviers. Tot 13 juni. Tel. (087) 33.76.95.

ALAIN DELAUNOIS