Evenwichtskunstenaars onder stroom

Het jonge bedrijf REstore heeft 3 miljoen euro kapitaal opgehaald en doet zijn eerste stappen in het Verenigd Koninkrijk. Het businessmodel? U geld doen verdienen met uw elektriciteitsgebruik.

Het idee achter REstore ontstond op vakantie, vertellen initiatiefnemers Pieter-Jan Mermans en Jan-Willem Rombouts. De twee kenden elkaar al vanop de middelbare school, maar besloten hun fraaie jobs bij respectievelijk Arthur D. Little en Goldman Sachs in New York op te geven om hun bedrijf vorm te geven.

Het concept is eenvoudig. Omdat elektriciteit niet kan worden opgeslagen, moet er altijd een evenwicht zijn op het net. Wanneer de hoogspanningsnetbeheerder Elia wordt geconfronteerd met een onevenwicht op het net, koppelt hij enkele keren per jaar bij de grootste industriële stroomverbruikers een aantal installaties, of delen daarvan, af. De bedrijven worden daarvoor vergoed.

REstore doet hetzelfde, met dat verschil dat het installaties van verschillende industriële ondernemingen bundelt. “In de Verenigde Staten bestaat dit concept al tien jaar”, zegt Mermans. “Enernoc is er de grootste speler, met 8 gigawatt afschakelbare energie in portefeuille. Dat is ongeveer 1 procent van de vraag in de VS, maar in België zou het goed zijn voor de helft van de productie.”

In België wordt het huidige afschakelbare potentieel op zowat 600 MW ingeschat. Maar omdat die installaties niet afgekoppeld mogen worden wanneer ze nodig zijn in het productieproces, komt dat in de praktijk neer op 200 tot 250 MW. Met het systeem van demand response (eindgebruikers die hun normale consumptiepatroon van elektriciteit op verzoek aanpassen) kan dat volume verdubbelen. Dat komt neer op een kwart tot 30 procent van de behoefte van Elia aan evenwichtsvermogen.

Europa is anders

Maar Mermans en Rombouts pakken de zaken anders aan dan hun Amerikaanse collega’s. “In de VS is het probleem een gebrek aan productiecapaciteit, dat tot black-outs kan leiden. Dat kan je op voorhand beginnen aan te pakken.” Enernoc en co halen pieken uit het verbruik door een dag op voorhand bedrijven te bellen met het verzoek hun verbruik tussen bepaalde uren onder een bepaald niveau te brengen.

“In Europa is er een probleem van constante onevenwichten, die binnen een paar minuten opgelost moeten zijn”, gaat Mermans voort. “Duitsland heeft bijvoorbeeld een kwart groene, en dus variabele, energieproductie. Terwijl je stroom niet structureel kan opslaan.”

Dat levert soms hachelijke situaties op. Tijdens de koudegolf in februari importeerde Frankrijk massaal stroom omdat de gezinnen hun elektrische verwarmingen aanschakelden. In het pinksterweekend zorgde een overschot aan zonne- en windenergie er dan weer voor dat Duitsland moest betalen om zijn elektriciteit naar Frankrijk te kunnen exporteren. In beide gevallen stond het evenwicht op het net zwaar onder druk. “Dat ging over enkele honderden megawatts. Zoiets is op termijn haalbaar voor ons. En dan is het kwestie om snel te kunnen reageren. Daarom spreken wij ook niet over afkoppelen, wel over het sturen van de vraag.”

Acht patenten

Om dat te kunnen doen, ontwikkelde REstore het softwarepakket Flexpond. “Eigenlijk gaat het over algoritmes en technieken uit de financiële wiskunde”, verduidelijkt Rombouts, die als strateeg bij Goldman Sachs onder andere bezig was met het optimaliseren en automatiseren van portfolio’s. Al is Flexpond allesbehalve een simpele kopie van die programma’s: REstore heeft inmiddels acht claims ingediend om zijn vindingen te patenteren.

De software beheert een aantal installaties en kan het verbruik ervan vanop afstand binnen anderhalve minuut bijsturen. Dat is zelfs sneller dan de meest flexibele piekcentrales, die tussen drie en vijf minuten nodig hebben. “Ons technologisch platform is eigenlijk een brug tussen de netbeheerder en de individuele spelers. Flexpond werkt als een gasturbine, maar dan zonder het gas en zonder de turbine. Onze reactietijd is beter, de betrouwbaarheid hetzelfde, onze kostenstructuur is lager en we verbruiken minder CO2.”

Dat biedt ook voordelen voor de deelnemende kmo’s. Bij veel industriële apparaten gaat de afstemming op de elektriciteitsmarkt niet verder dan een dag- en een nachttarief. Met Flexpond kunnen ze deel uitmaken van een geautomatiseerde ketting. REstore neemt de kosten voor zijn rekening om het verbruik van de installaties – bijvoorbeeld compressoren, vrieshuizen, pompinstallaties – transparant én aanstuurbaar te maken.

De klanten krijgen de garantie dat de industriële output nooit wordt beïnvloed en ze kunnen een extra cent verdienen. “Dat kan oplopen tot 5 procent van het verbruik van de installatie”, stelt Mermans. “Een deel is vergoeding voor de terbeschikkingstelling en een deel is een bedrag dat wordt uitbetaald wanneer de installatie effectief door ons wordt aangestuurd.”

Verenigd Koninkrijk

De jongste drie jaar zette REstore proefprojecten op, onder andere bij Frost Invest, de holding achter de diepvriesketen O’Cool. Nu staat het bedrijf dicht bij de commerciële doorbraak. In het VK mag het volgend jaar gestuurde megawatts leveren aan de hoogspanningsnetbeheerder National Grid. In België is Elia de eerste klant. “We hebben enkele tientallen stuurbare megawatts in de pijplijn.”

Dat vertaalt zich in serieuze aanloopkosten (zie tabel De aanloop van REstore). Een eerste kapitaalronde bij businessangels en het ArkAngel Fund leverde begin vorig jaar 850.000 euro op. Met subsidies van het Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie (IWT) liep dat op tot ruim 1 miljoen euro.

Het geld ging naar de verfijning en ontwikkeling van de technologie naar reële projecten. In één daarvan stelde het Antwerpse bedrijfje een jaar capaciteit ter beschikking aan EDF Luminus. Samen met Umicore is REstore ook een van de initiatiefnemers van het iMOVE-project. Daarbij gebruikt het 150 elektrische voertuigen als één virtuele opslagcapaciteit. “Technologisch zijn we klaar, het is nog wachten op de elektrischewagenmarkt.”

Vers kapitaal

Om de plannen in het VK en België te realiseren, haalde REstore begin deze maand opnieuw 3 miljoen euro kapitaal op bij technologieondernemers en industriële families. Met LRM en AXE Investments doen ook de eerste institutionele investeerders hun intrede.

REstore telt een tiental werknemers. Dat moet over een jaar verdubbeld zijn, met een 60/40-verhouding tussen België en het Verenigd Koninkrijk. Op iets langere termijn kijkt het ook naar Duitsland en Frankrijk. Al is het niet de bedoeling zich alleen te richten op hoogspanningsnetbeheerders. Ook met grote energiebedrijven wordt onderhandeld.

Toch blijft het opmerkelijk dat twee jonge kaderleden hun goedbetaalde job laten staan om in het onzekere ondernemerschap te stappen. “We geloofden hierin”, zegt Rombouts. “We creëren waarde, zowel voor REstore als voor de maatschappij. Dit is een disruptive technology, die twee werelden samenbrengt: de kennis van de energiemarkten van Pieter-Jan en die van de kwantitatieve financiën, via mij en Jos Gheerardyn, ex-hoofd kwantitatieve analyse van BNP Paribas Fortis. Ofwel bleven we als koeien naar de voorbijrijdende trein kijken, ofwel sprongen we erop.”

LUC HUYSMANS, FOTOGRAFIE THOMAS LEGRÈVE