Eurotop: Duitse toegevingen? Hoezo?

In de commentaren overheerste onmiddellijk na de jongste Europese top de toon dat Angela Merkel moest inbinden. Wie de 24 lijnen tellende slotverklaring leest, vraagt zich af waar die triomfantelijke conclusie over het Duitse inbinden vandaan komt.

Artikel 15 van de originele statuten van het European Stability Mechanism (ESM) voorzag erin dat voor de herkapitalisering van de banken het ESM leningen kon verlenen aan de lidstaten van de behoeftige banken. Nu kunnen de leningen rechtstreeks aan de banken verleend worden, maar slechts nadat “an effective single supervisory mechanism is established, involving the ECB”.

Uiteraard kan deze zinsnede nog op verschillende wijzen geïnterpreteerd worden, maar ze gaat in ieder geval een heel eind in de richting van wat de Duitsers altijd als voorwaarde gesteld hebben. Een vorm van bankenunie waarbij de lidstaten hun toezicht op de banken geheel of gedeeltelijk overdragen aan Europa.

Als het ESM rechtstreeks aan banken leningen verleend, komen deze leningen niet meer voor het volle pond in de overheidsschuld van het land van origine van die banken terecht. Via het ESM komen deze leningen de facto in de overheidsschuld van landen die het ESM financieren en garanderen terecht, pro rato hun inbreng in het ESM. Voor België is dat 3,48% van de engagementen aangegaan door het ESM.

Heel opvallend is ook de expliciete verwijzing in de slotverklaring naar wat er in Ierland gebeurde. Ierland herkapitaliseerde zijn banken zonder directe steun daarvoor vanwege Europa. De vraag van Ierland om dezelfde behandeling als de Spaanse banken te krijgen, zou vrij legitiem zijn.

De top herbevestigde ook de mogelijkheid die het ESM vanuit haar statuten al heeft om overheidspapier van noodlijdende landen op te kopen om de rentelasten voor deze landen te drukken. Maar er werd geen uitbreiding van de middelen van het ESM (op papier 700 miljard euro, in de realiteit hoogstens 500 miljard zoals Duitsland altijd geëist heeft) voorzien, bijvoorbeeld via voorschotten van de ECB aan het ESM. Sommigen verwachten dat dit nu snel kan gebeuren, maar ook dat valt af te wachten. Zonder bijkomende middelen komt het ESM sowieso vuurkracht tekort. De Spaanse en Italiaanse overheidsschuld samen beloopt 2700 miljard euro en de Franse is op weg naar de 2000 miljard euro.

Deze top was geen maat voor niets, maar van maatregelen om de crisis op korte termijn krachtdadig aan te pakken, is geen sprake. De langetermijnopties kwamen met de nota-Herman Van Rompuy kort en oppervlakkig aan de orde. Het groeipact, een prototype voorbeeld van onwaarschijnlijke euro-rekenkunde, maakt heel misschien een heel klein verschil. Conclusie: business as usual en de crisis in de eurozone gaat snel weer haar gewone gang.