Er zijn geen winters meer

Net zoals een strenge winter goed is voor de natuur, is een schoonmaakbeurt na een beursluchtbel erg goed voor de economie. Maar wat er nu gebeurt in Amerika, lijkt een beetje op de straten ‘s winters verwarmen.

De afgelopen week werd de Nobelprijs economie toegekend, indicatief voor het economische thema dat in het afgelopen jaar het belangrijkst was. Persoonlijk zou ik General Motors de prijs gegeven hebben voor het heroïsche werk na 11 september 2001 om de wereldeconomie uit een recessie te houden. Een Nobelprijs is 1 miljoen dollar waard – net genoeg om toch nog wat marge te realiseren op duizend wagens die met triple zero-condities werden verkocht.

Niets nieuws. Het werden twee Amerikanen die zich bezighielden met de interactie tussen psychologie en economie. Bijkomende lectuur zal me duidelijk moeten maken in hoeverre deze economen bijkomende inzichten hebben gegeven op het werk van John Maynard Keynes na de crash van 1929 en de daaropvolgende recessie. Hij sprak toen over animal spirits, maar geheel in lijn met de nieuwe economie denken we nu dat behavioral finance een compleet nieuw gegeven is.

Het zou me niet verbazen als een groot deel van de kennis niet echt nieuw is en merendeels bevestigt wat onderzoekers vroeger, toen ze nog geen economen werden genoemd, al wisten. De mens is niet altijd rationeel, wat tot overdrijvingen leidt. Die overdrijvingen kunnen politiek, sociaal of economisch en, waarom niet, financieel van aard zijn. Al in 1841 schreef Charles Mackay een uitgebreide analyse over meer dan zestig overdrijvingen sinds de vroege Middeleeuwen. In dit bubbelboek avant la lettre worden zowel de kruisvaarten als de tulpenmanie en de heksenverbranding ontleed in hun opbouw en uiteindelijke ondergang. Het blijkt dat alleen het decor en de namen verschillen, maar dat de mens en zijn gedragingen bitter weinig veranderen.

Luchtbellen zijn nodig. Een andere en belangrijkere conclusie die ik trek uit al deze waanzinnige overdrijvingen van de massa’s, is dat dit altijd tot een belangrijke weerslag heeft geleid: jaren van economische, politieke of sociale problemen. De grootte van de terugval was altijd in verhouding met de grootte van de overdrijving. Maar evengoed maakte de mens steeds vooruitgang. Het is zelfs mijn sterke overtuiging dat luchtbellen absoluut nodig zijn om vooruitgang te boeken. Cynisch gezegd: alle overdrijvingen tegenhouden zou ook de vooruitgang van de mensheid tegenhouden.

Dat er na een exces een moeilijke periode komt, is noodzakelijk om weer tot een evenwicht te komen. Zo’n economische winter laat de sterkste elementen van de overdrijving in leven en roeit de zwakkere uit. Dat darwinistische proces zorgt er uiteindelijk voor dat de economie, politiek of maatschappij er beter uitkomt dan voor de start van de manie.

Het voorkomen van zo’n economische winter is vandaag echter de eerste prioriteit geworden voor de Amerikaanse centrale bank. Na het uiteenspatten van de technobubbel wordt er alles aan gedaan om de gevolgen op te vangen.

De grote bezorgdheid is nu de Amerikaanse consument. Net zoals de politici de burger willen beschermen alsof hij een kasplantje is, wil de centrale bank nu de consument beschermen. Daarmee creëren centrale bankiers onrealistische verwachtingen. De sterke beurscorrectie heeft de Amerikaanse consument een bron van inkomsten ontnomen die hij meer en meer als normaal was gaan beschouwen. Door een agressieve monetaire politiek, en gestimuleerd door het gunstregime van de Amerikaanse hypotheekfinanciers zoals Fannie Mae en Freddie Mac, stegen de huizenprijzen pijlsnel (ik gebruik het woord luchtbel nog niet). Dat was nooit eerder tijdens een groeivertraging gebeurd en het heeft de daling van de beurs perfect gecompenseerd. Er is voor een nieuwe bron van meerwaarden gezorgd, die het mogelijk maakt om de luchtbelconsumptie ongestoord voort te zetten. Hoeveel Amerikanen geloven er nu niet dat op het moment dat de huizenprijzen niet meer stijgen, de beurs opnieuw een terugkerende bron van meerwaarde zal worden? De wereld is mooi als je consument in de VS bent.

Onhoudbaar. Waarom zouden we dit systeem niet perfect kopiëren in Europa? Is er geen universeel recht op een zero-gefinancierde BMW X5? Kunnen de politici dat niet op de agenda zetten? In dezelfde lijn wordt er geopperd dat alle problemen zouden zijn opgelost als de S&P500 weer op 1300 zou staan (880 vandaag). Waarom niet op 2000? En we willen niet hebberig zijn, als de overheid dat kan regelen mag er 0,7% van het bruto nationaal product naar ontwikkelingshulp.

De politiek van de Amerikaanse centrale bank om de consument te allen prijze af te schermen van de gevolgen van de luchtbel die hij mee heeft gecreëerd, heeft iets van het warm stoken van de straten tijdens de winter. Het is pure verspilling, en onnodig. De mens kan best een strenge winter verdragen, het maakt ons zelfs sterker. Amerika vergeet een les uit de natuur die ook in de economie geldt: hoe harder de tijden, hoe waardevoller en creatiever de oplossingen. Wat goed is voor moeder natuur, is ook goed voor vadertje economie.

Geert Noels [{ssquf}]

De auteur is hoofdeconoom van vermogensbeheerder Petercam.

Amerika vergeet een les uit de natuur die ook in de economie geldt: hoe harder de tijden, hoe waardevoller en creatiever de oplossingen.