En plots wordt baby 60

Het pensioen wenkt voor de babyboomers. Overal haasten regeringen zich langzaam om het pensioenstelsel drastisch te hervormen.

Al in 2008 komen de eerste naoorlogse babyboomers in Amerika in aanmerking voor vervroegd pensioen. In Frankrijk, waar de pensioengerechtigde leeftijd op zestig jaar ligt, zullen ze zich nog vroeger bij de rangen van de gepensioneerden voegen, namelijk in 2006. In heel de wereld staan de curven van de ratio’s van ouderdomsafhankelijkheid _ het aantal 65-plussers in verhouding tot de arbeidsgeschikte bevolking _ op het punt om een bocht naar boven te nemen.

In Amerika zal de veroudering van de bevolking niet zo intens verlopen als in Europa of Japan. Niettemin zullen er tegen 2030 nog slechts twee werknemers zijn om één gepensioneerde te onderhouden, terwijl die ratio nu op ongeveer 3,5 tegen 1 staat. Als er minder werknemers zijn om elke gepensioneerde te ondersteunen, dan moeten of de bijdragen omhoog of de uitkeringen omlaag.

Privé-financiering

Bestaat er een uitweg uit die sombere pensioenberekening? Niet als je vastzit aan een pay as you go-systeem zoals de sociale zekerheid in Amerika, waar elke generatie van werknemers betaalt voor de gepensioneerden van vandaag, in de steeds flauwer wordende hoop dat de werknemers van morgen zullen zorgen voor hun eigen pensioenen. Daarom wordt, als het over hervormingen gaat, vooral gekeken naar de financiële markten en de invoering van privé-gefinancierde pensioenrechten.

Privé-financiering biedt een uitweg uit de demografische valkuil omdat, wanneer de bevolking snel veroudert, het rendement van financiële activa normaal gezien hoger moet liggen dan de impliciete opbrengst van het pay as you go-systeem. Een even belangrijke factor is dat zulks het risico vermindert dat een toekomstige generatie van actieven zou verzaken aan een onafdwingbare belofte om pensioengelden te betalen voor een toekomstige generatie van gepensioneerden.

Bedoeling is om een op een nieuwe wijze gefinancierde tak te enten op de pay as you go-stam. In Amerika, bijvoorbeeld, ziet president George Bush een systeem voor zich waarbij jongere werknemers hun eigen privé-pensioenfonds kunnen gaan opbouwen via de sociale zekerheid. Het zou daarbij gaan om vrijwillig aangegane rekeningen. Maar de aansporing om langs die weg te sparen zou moeten komen van het vooruitzicht op inkrimping van de uitkeringen in de jaren 2020-2030, wanneer de financiën van de sociale zekerheid ernstig uit evenwicht zullen raken. Het is onwaarschijnlijk dat daarover in 2002 al nieuwe wetgeving totstandkomt.

In Duitsland, daarentegen, is dat debat intussen afgelopen en zal er in 2002 een nieuw privé-financieringsprogramma worden opgestart. Werknemers uit de privé-sector zal aanvankelijk de mogelijkheid geboden worden om 1% van hun inkomen in pensioenfondsen te steken. Tegen 2008 wordt dat 4%. De regering verwacht dat vier vijfde van de werknemers die daarvoor in aanmerking komen, zullen deelnemen aan het programma. Alles bij elkaar komt dat neer op 25 miljoen werknemers.

De Duitse hervorming wijst de weg voor de rest van de Europese Unie ( EU), waar privé-financiering nog altijd een verwaarloosbare rol speelt in de pensioenregelingen van de meeste lidstaten. De voorstellen van de Europese Commissie om in heel de EU een gemeenschappelijk kader te scheppen voor aanvullende pensioenen moet normaal gezien spoedig groen licht krijgen, eens de politieke impasse veroorzaakt door de Franse presidentiële verkiezingen in de lente is opgeklaard. Die verkiezingen zullen ook de weg openen naar een hoogst noodzakelijke hervorming van de pensioenen in Frankrijk, hoewel het onwaarschijnlijk is dat die ook privé-financiering zal omvatten. Daartegenover staat dat Italië op het punt staat nuttig gebruik te maken van een speciaal kenmerk van zijn arbeidsmarkt, waarbij werkgevers 7% van het loonzakje van hun werknemers inhouden tot die de onderneming verlaten. Die verbrekingsvergoeding zou kunnen worden afgeleid naar privé-pensioenrekeningen, wat vooral nuttig kan zijn voor jonge werknemers.

Het ritme van de hervormingen mag onregelmatig lijken, maar de richting is al duidelijk. Steeds meer landen wenden zich tot privé-financiering om hun overbelaste officiële pensioenprogramma’s te redden. Het is ook de enige manier om de belastingdruk op de werknemers in een pay as you go-systeem te verlichten en de gepensioneerden een toekomst te bieden die minder blootstaat aan politieke risico’s.

Paul Wallace

De auteur is redacteur economie bij The Economist en schreef het boek ‘Agequake’.

[2002]

Duitsland start een nieuw privé-financieringsprogramma voor pensioenen op. Andere EU-landen zullen volgen.