EMU

De Economische en Monetaire Unie(EMU) is goed anderhalf jaar oud. Zijn de voordelen verbonden aan het lidmaatschap van de EMU groter dan de nadelen, en is euroland met andere woorden een optimale muntzone? De toekomst moet die vraag beantwoorden.

Het verleden leert intussen dat een positief antwoord een hele tijd op zich kan laten wachten. Want in de Verenigde Staten, de muntunie bij uitstek, duurde het ten minste honderdvijftig jaar voor er sprake was van een optimale muntzone, schrijft Hugh Rockoff, verbonden aan het National Bureau of Economic Research.

In 1788 kreeg het Amerikaanse Congres het exclusieve recht om munten te slaan en de waarde ervan te bepalen. Sindsdien kunnen Amerikanen in de hele VS dollars uitgeven en investeren zonder zich zorgen te hoeven maken over de wisselkoers. De enige uitzondering kwam er tijdens de burgeroorlog toen het land verdeeld was in drie muntzones, maar inmiddels is de muntunie dus meer dan tweehonderd jaar oud. “Het overleven van de Amerikaanse muntunie is een vorm van bewijs dat de netto-effecten van een muntunie positief zijn,” schrijft Rockoff.

Door aan te sluiten bij een muntunie kan een land of regio wisselrisico’s uitschakelen en zo zorgen voor een beter investeringsklimaat. Daar staat tegenover dat het land of de regio niet langer de wisselkoers en de geldhoeveelheid kan sturen. Zo geeft het land belangrijke economische beleidsinstrumenten uit handen. Dat is des te vervelender naarmate de economische structuur van een regio een eigen profiel en dus eigen noden heeft.

In de eerste honderdvijftig jaar van de Amerikaanse muntunie was gebakkelei tussen de deelstaten over het monetaire beleid dan ook schering en inslag. Een beleid dat goed was voor de ene regio, bleek contraproductief in een andere. Rockoff illustreert hoe een centraal bepaald monetair beleid een regionale economische schok kon uitdiepen. Het typevoorbeeld is een financiële of landbouwschok die een bepaalde staat extra hard raakt. Door de crisis verliest het plaatselijke banksysteem reserves, wat op zijn beurt de geldhoeveelheid doet krimpen en de crisis verergert. In dergelijke omstandigheden was het misschien beter geweest dat een staat een eigen monetair beleid kon voeren om de klappen op te vangen.

Dit patroon van uitvergrote regionale schokken duurde in de VS tot in de jaren ’30, tot institutionele aanpassingen de muntunie bijschaafden. Op federaal niveau werd toen een systeem van fiscale transfers georganiseerd zodat een regio in moeilijkheden kon rekenen op federaal geld om een schok op te vangen. Dat verstomde de roep in een regio om een eigen monetair beleid. Ook werd een federaal verzekeringssysteem van bankdeposito’s op poten gezet om regionale bankschokken op te vangen.

Rockoff besluit dat de ervaringen van de VS heel wat lessen inhouden voor andere muntunies. De EMU bijvoorbeeld zit nog in het VS-stramien van voor 1930, want van een fiscaal solidariteitsmechanisme tussen de lidstaten is nog geen sprake. Een economische schok kan in een EMU-land extra hard pijn doen. De toekomst zal moeten vertellen of de Unie die spanningen kan verteren.

Hugh Rockoff, ‘How long did it take the United States to become an optimal currency area?’, NBER Working Paper n° H0124.

Info: www.nber.org