Eindelijk thuis

Met de uitbreiding van de Europese Unie bloeien steden als Tallinn, Ljubljana en Bratislava plots open als de trendsetters van Europa. Met hun lage belastingen lokken sommige Midden-Europese landen niet alleen toeristen.

De auteur is correspondent voor The Economist in Midden-Europa.

Voor vijf van de EU-nieuwkomers wordt mei een dubbel historische maand. De drie Baltische staten, Slowakije en Slovenië zullen dan toetreden tot de Navo op een top in Turkije. Tegelijk verwelkomt de Navo ook Bulgarije en Roemenië – voor de twee landen een troostprijs, omdat ze nog ten minste drie jaar moeten wachten voor ze EU-lid kunnen komen.

De intrede in de Navo zal weliswaar minder aandacht en enthousiasme wekken bij het brede publiek dan de toetreding tot de Europese Unie, maar de mannelijke tieners zullen wel reden tot juichen hebben. De regeringen komen immers onder druk te staan om de dienstplicht in te korten of af te schaffen. Ze moeten hun beperkte middelen toespitsen op het opleiden van beroepssoldaten, nodig voor Navo-operaties. Slowakije zal in 2004 de militaire dienst terugbrengen van negen naar zes maanden. Tsjechië wil de dienstplicht tegen 2006 afschaffen.

Belastingen

Maar het idealisme over de hereniging van Europa zal plaatsmaken voor gekibbel tussen de nationale hoofdsteden en Brussel over de regels en het geld. De verkiezingen voor het Europees Parlement in juni bieden de kiezers de kans om een tussentijdse berisping te geven aan regeringen die gedoemd lijken om onpopulair te zijn, omdat ze te veel willen hervormen, of juist omdat ze er niet in geslaagd zijn voldoende hervormingen door te voeren. Ter verdediging zullen de meeste regeringen kunnen verwijzen naar treffelijke economische prestaties, al was het maar vergeleken bij de oudere EU-lidstaat naast de deur. De drie Baltische staten hopen in 2004 op een groei van 6 tot 7 %. Tsjechië, Hongarije, Polen, Slowakije en Slovenië stevenen af op een groei van 3 tot 5 %.

De Baltische staten zullen vooruit stomen dankzij hun lage belastingen, hoge scholingsgraad en flexibele arbeidswetgeving. Tsjechië, Hongarije en Polen zullen te kampen krijgen met dezelfde kopzorgen: hoe begrotingstekorten aanpakken die ver boven de 3 % van het BBP liggen (de grens voor landen die willen toetreden tot de eurozone)? Alle beweren ze te willen overschakelen op de gemeenschappelijke munt, maar dat betekent meteen dat ze hun tekorten moeten terugdringen. Ze hebben evenwel alle een zwakke centrum-linkse regering met aanhangers die zware openbare uitgaven vragen.

De wankele centrum-rechtse regering van Slowakije heeft nog de moedigste agenda voor 2004 – vooropgesteld dat ze het zolang uithoudt. Ze wil een uniforme belastingvoet van 19 % invoeren voor zowel personen als vennootschappen, wat zou leiden tot het eenvoudigste belastingsysteem in Europa (misschien op Estland na, waar bedrijfswinsten die geherinvesteerd worden, helemaal niet belast zijn). Slowakije wil ook een grondige hervorming van de overheidsbestedingen doorvoeren, waarbij een groot deel van de gezondheidszorg zal worden doorgeschoven naar privé-verzekeringssystemen.

Fiscale delokalisatie

Belastingverminderingen zullen in 2004 overal in Midden-Europa plaatsvinden, naarmate de regeringen dingen naar investeringen en groei. Oudere EU-landen zullen de druk voelen: Estland is met zijn lage taksen amper 80 kilometer verwijderd van het zwaarbelaste Finland. Steeds meer Finse ondernemingen zullen migreren naar Estland, althans op papier.

Sommige grenscontroles tussen Midden-Europa en de andere EU-landen zullen blijven bestaan, waarschijnlijk tot 2007. Maar het groeiend reisgemak zal meer West-Europeanen ertoe brengen om de charmes van Centraal-Europa te ontdekken. Tallinn, de hoofdstad van Estland, kent nu al een boom als toeristische bestemming, vooral voor bezoekers uit Scandinavië. Bratislava, de Praag-achtige hoofdstad van Slowakije, en Ljubljana, de prachtige hoofdstad van Slovenië, verdienen het om in 2004 trendy steden te worden. Goedkope luchtvaartmaatschappijen zullen de kostprijs voor een reis vanuit de West-Europese hubs naar de steden in Midden-Europa drastisch doen dalen. Jammer genoeg zullen de tickets in grote mate aangekocht worden door groepen jongeren die op kroegentocht gaan, een gevaar dat al verontrustend doordeweeks geworden is in Praag en steeds meer de kop opsteekt in Tallinn.

Robert Cottrell

Sommige grenscontroles tussen Midden-Europa en de andere EU-landen zullen blijven bestaan, waarschijnlijk tot 2007.