Eerst op schoot bij Freud

Bij de enquête naar aanleiding van de Trends CEO Summit bleek dat Belgische managers vertrouwen hebben in de visie van Peter Drucker. Een biografie van de vader van de managementgoeroes blijkt een prima introductie tot diens denken en – fascinerende – leven.

Jack Beatty, The World According to Drucker. Orion, 204 blz., 18,75 euro. Verkrijgbaar bij Acco Leuven, tel. 016 29 11 00, fax: 016 20 73 89.

Aan tafel discussieerden beroemdheden als auteur Thomas Mann, psychoanalist Sigmund Freud en statisticus Oskar Morgenstern. In die sfeer groeide Peter Drucker (1909) op tot een intellectuele omnivoor, zo schrijft Jack Beatty in The World According to Drucker, de biografie van de levende legende die afdoend bewijst dat managementgoeroe geen scheldwoord hoeft te zijn. De meeste hedendaagse managementtheoretici zijn trouwens in grote mate schatplichtig aan de man die al in de jaren vijftig uitpakte met concepten als decentralisatie, privatisering, flexibiliteit en betrokkenheid op het werk. Hij introduceerde begrippen als de kenniswerker, coachend leiderschap en management by objectives.

Falstaff. Peter Drucker groeide op in een villawijk op de zoom van Wenen in het begin van de twintigste eeuw. Vader was econoom en advocaat, moeder had geneeskunde gestudeerd (toen nog een zeldzaamheid voor een vrouw). De intellectuele en artistieke elite was er kind aan huis. Het was dan ook een hele ontgoocheling voor de ouders dat Peter niet naar de universiteit trok, maar als piepjonge klerk aan het werk toog bij een exportfirma in het Duitse Hamburg.

Drucker liet een Wenen achter dat baadde in nostalgie, nadat de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie in elkaar geklapt was. ‘s Avonds studeerde hij wel rechten aan de universiteit van Hamburg. Hij zag er ook een opvoering van Falstaff, de veeleisende opera die Verdi componeerde toen hij al tachtig jaar was. Meteen sprak de achttienjarige de hoop uit dat hij zo’n complex werk zou aankunnen op hoge leeftijd. Dat bleek geen vrome hoop. Drucker, die op 19 november 2002 93 werd, adviseert de grote concerns nog altijd tegen een tarief van 8000 dollar. Per dag.

Zijn lezingen en teksten raken nog altijd de kern van het ondernemerschap en het management. Getuige daarvan de enquête die consultant CSC uitvoerde naar aanleiding van de Trends CEO Summit van 19 maart 2003. Belgische bedrijfsleiders reageerden er op de toekomstvisie die Drucker uiteenzette in zijn essay The Next Society (opgenomen in zijn vorig jaar verschenen bundel Managing in the Next Society). Kernideeën ervan gaan vooral in op een leiderschapsstijl die de kenniswerkers moet motiveren en behouden. Kennis maakt immers hét verschil. Managers zullen niet alleen in, maar ook buiten de onderneming moeten leren samenwerken, omdat er allerhande strategische allianties ontstaan, zowel via uitbesteding als tijdelijke samenwerkingsverbanden.

(Niet) politiek correct. Toen Hitler de macht greep, verhuisde de jonge Drucker naar Londen, waar hij bij een verzekeringsmaatschappij werkte en aan de universiteit van Cambridge onder meer cursus liep bij John Maynard Keynes. Daar zag hij in dat Keynes en de andere “economen geïnteresseerd waren in het gedrag van goederen, terwijl ik geïnteresseerd was in het gedrag van mensen.” Het Keynesiaanse recept om depressies te bestrijden met enorme overheidsuitgaven, zag hij niet zitten: “Het is alsof een dokter je vertelt dat je leverkanker hebt, maar dat je zal genezen als je naar bed gaat met een knappe zeventienjarige.”

In 1937 brak hij in de VS door als politicoloog, waardoor hij vreemd genoeg opgemerkt werd door autofabrikant General Motors, die een strategie zocht om de omschakeling na de Tweede Wereldoorlog te doorstaan. Tijdens die opdracht ontdekte Drucker zijn ware roeping: hij kon zowel het dagelijkse management als de strategische visie analyseren. Dat resulteerde in het baanbrekende The Concept of the Corporation (1945). Meteen al merken we de typische Drucker-paradox: hij pleit voor een rigide, efficiënt en effectief management, maar verliest nooit een dubbele sociale bezorgdheid uit het oog. Primo: personeelskosten zijn een investering en werknemers verdienen degelijke contracten. Secundo: de manager heeft ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Collectief ontslag bij een economisch dipje is dan ook een verwerpelijke gemakkelijkheidsoplossing.

De combinatie van efficiëntie (met winst als noodzaak, niet als alleenzaligmakend doel) en sociale (zelfs ethische) eisen is niet altijd door iedereen begrepen. Na zijn pleidooi om de arbeiders werkzekerheid te bieden bij GM, zette het concern hem aan de deur met het verwijt een communist te zijn. Maar Drucker werd ook als docent ontslagen door het Sarah Lawrence College in Bronxville, New York, omdat hij als enige weigerde een communistisch manifest te ondertekenen, dat neerkwam op steun aan Hitler en tegen Groot-Brittannië. Het was de tijd van het monsterpact tussen Stalin en Hitler. Ook in de VS kent politieke correctheid in academische milieus vreemde kronkels.

Luc De Decker

“Economen zijn geïnteresseerd in het gedrag van goederen, terwijl ik geïnteresseerd ben in het gedrag van mensen.”

(Peter Drucker)