België werd een koloniale macht, nadat koning Leopold II zijn hand had weten te leggen op Congo. Dat is hoe we de geschiedenis kennen. Weinigen weten dat zijn voorganger, Leopold I, ook tientallen pogingen ondernam om een kolonie te verwerven. Halfweg de 19de eeuw had de Sociètè Belge de Colonisation bijna vijftien jaar een grote concessie in Guatemala. Het project ging ten onder aan een gebrek aan financiering, interesse en economisch potentieel. Een paar honderd gelukzoekers uit onze regio vonden er een gewisse dood.
Het is een van de voorbeelden uit Het leugenboek. Misvattingen en bedrog in de geschiedenis. Daarin geeft voormalig journalist Ugo Janssens een feitelijk relaas van acht historische episodes, die in het collectieve geheugen een andere invulling krijgen. “De waarheid wordt voor altijd uit haar verband gerukt, voor eeuwig begraven omdat ze door de overwinnaar wordt gepredikt en geheiligd”, schrijft Janssens. “De meeste historische onwaarheden zijn nog niet onthuld. De kans is groot dat de meeste nooit ontsluierd zullen worden.”
De auteur wil het belang van historische kritiek aantonen. Er bestaan met andere woorden wel degelijk feiten, ook al worden die in de overlevering geweld aan gedaan. En ook al is elke geschiedenis per definitie een interpretatie, we kunnen minstens proberen ‘de waarheid’ te achterhalen. In tijden van alternative facts en fake news is die boodschap belangrijker dan ooit. Het boek is geen wetenschappelijke verhandeling over hoe een ‘leugen’ is ontstaan, of waarom ze in stand wordt gehouden. Het boek kadert de Guldensporenslag bijvoorbeeld in een breder en aanslepend conflict tussen de graaf van Vlaanderen en zijn leenheer, de Franse koning. Maar het gaat dus niet dieper in op welke rol die geromantiseerde slag gespeeld heeft in de Vlaamse bewustwording.
Er zijn twee redenen om dit boek te lezen. Het doet u ten eerste nadenken over hoe hardnekkig zulke leugens zijn. Zo weten we intussen allemaal dat de ‘Vlaamse’ overwinning op het Franse ridderleger de loop van de geschiedenis niet echt veranderd heeft, maar we herdenken de Guldensporenslag wel nog elk jaar. De tweede reden is minder hoogdravend. Met nog hoofdstukken rond het Amerikaanse rakettenprogramma en de Amazones het boek verhalen die best interessant zijn, maar waarover u wellicht nooit een volledig boek zou lezen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier