Een plastic bakje troost

Met zijn onwaarschijnlijke combinatie van koffie en kunststofverpakkingen haalt Miko steevast goede cijfers. Maar grondstoffenspeculatie baart de parel uit de Kempen zorgen.

WOLFGANG RIEPL

WOLFGANG RIEPL

Miko is in veel opzichten een onconventioneel bedrijf. Niet het minst door de op het eerste gezicht vreemde combinatie van producten die het maakt. Een rondgang in het bedrijf voert langs hoogtechnologische machines voor spuitgieten. Onder een temperatuur van 225 graden vormen ze kunststofkorrels om tot roomijsbekers of margarineviltjes. Een verdieping hoger hangt dan weer de indringende geur van koffie. Daar worden de koffiebonen gebrand.

Het onconventionele karakter van het bedrijf uit zich ook in het management. Miko heeft twee gedelegeerd bestuurders, Jan Michielsen en Frans Van Tilborg. En dat heeft niets te maken met de twee uiteenlopende activiteiten van het bedrijf. “We hebben al lang twee gedelegeerd bestuurders”, zegt Frans Van Tilborg. “Ook al is dat vrij uitzonderlijk. We vullen elkaar aan en ondersteunen elkaar. Als er iets misloopt met de ene, is er altijd nog een tweede gedelegeerd bestuurder aanwezig. Het heeft ook een controlerende functie. Oké, ik heb de bijkomende titel van CEO. Er moet altijd iemand de eindbeslissingen nemen. Maar tot nu hebben we altijd al gezamenlijk beslist.”

Het gaat er ook opvallend informeel aan toe tussen de top van het bedrijf en de mensen op de werkvloer. Miko is een familiebedrijf en ademt dat familiale karakter uit alle poriën. Op de werkvloer spreekt gedelegeerd bestuurder Jan Michielsen iedereen aan met de voornaam. En iedereen noemt hem ‘Jan’, niet ‘meneer’.

Investering op lange termijn

Miko is een onderneming met puike cijfers. De balans blaakt van gezondheid. Volgens beleggingsblad MoneyTalk is het aandeel Miko een uitstekende investering voor de lange termijn. Maar bij Miko blijven ze met beide voeten op de grond staan. Met de nodige bezorgdheid en argwaan houdt de onderneming de hoge grondstoffenprijzen in de gaten. Die maken zowel bij koffie als bij kunststof 40 procent van de productiekosten uit.

“Voor beide afdelingen zal 2011 een erg uitdagend jaar worden. Enkel een waarzegster zonder scrupules zou zich in deze omstandigheden durven uit te spreken over concrete vooruitzichten”, meldde het jaarverslag 2010. Na de bekendmaking van de cijfers van het eerste halfjaar van 2011 werd Miko al iets positiever. “De onderneming ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet, ondanks de erg speculatieve en volatiele grondstoffenmarkten.”

“De prijzen van kunststofkorrels zijn het voorbije jaar gigantisch gestegen”, zucht Michielsen. “We zagen vanaf juni een heel kleine, korte daling. Maar we verwachten dat de grondstoffenprijzen hoog blijven.”

Frans Van Tilborg, die de koffiebusiness leidt, ziet evenmin verbetering. “De koffieprijs blijft gigantisch hoog in vergelijking met de voorbije jaren. Prijsschommelingen bij koffie beginnen meestal met geruchten over slecht weer, mislukte oogsten. Dan begint de sneeuwbal te rollen en volgt wereldwijde speculatie. Koffie wordt tussen de koffieboer en de koffiebrander tien keer verhandeld. Het product verschuift dus louter op papier van de ene speculant naar de andere, tot het fysieke product effectief bij de koffiebrander belandt. Dat bewijst hoe speculatief het product is geworden.”

Marktaandeel voor winstmarge

Dat vertaalt zich uiteraard in de winstmarges van Miko. In het eerste halfjaar klom de omzet van de koffieafdeling met ruim 13 procent, maar door de gestegen grondstofprijs daalde het bedrijfsresultaat met 9,5 procent. Miko kon de prijsstijging niet volledig doorrekenen. De onderneming vindt het behoud van marktaandeel belangrijker dan de winstmarge. Het hangt samen met Miko’s unieke positionering in de koffiemarkt. Het bedrijf werkt niet voor het winkelsegment. De onderneming kan niet investeren in grote reclamebudgetten zoals de grote multinationals. Volgens het jaarverslag van Miko ‘domineren’ de grote internationale spelers de koffierekken in de supermarkten. Bovendien zijn de huismerken goed voor de helft van de koffieverkoop in de winkels.

Miko werkt enkel voor de horeca en bedrijven, instellingen en scholen. “We zijn een kleine speler. We voelen ons niet geroepen een leidende rol te spelen in prijsverhogingen”, duidt Van Tilborg. “Verlies van marktaandeel is niet goed voor de lange termijn. De koffieprijzen kunnen dalen. Als wij dan onze klanten kwijt zijn, is dat moeilijk. Een klant koopt slechts één keer. Maar dat is geen gouden regel. Als de prijs echt te laag is, stoppen we ermee. We hebben vorig jaar het Franse leger verloren als klant. Europese producenten van huismerken hebben de voorbije jaren overnames gedaan in Frankrijk. Zij voeren een heel agressief prijsbeleid.”

Bij de zuiderburen gaat het moeilijk, maar in eigen land ziet Miko een groeimarkt met doorgaans gezonde marges, zowel in horeca als in de bedrijvenmarkt. Met Alken-Maes is er een hechte samenwerking. Miko wordt de exclusieve koffieleverancier voor elke nieuwe horecazaak van de brouwer. Handig. Want in tegenstelling tot bier, haalt elke horecazaak slechts één koffiebrander binnen.

Ook in het Verenigd Koninkrijk en Duitsland ziet Miko de koffiemarkt groeien. Al zijn er in Perfid Albion nog steeds integratieproblemen van drie recente overnames in Noord-Engeland. Bedrijven die in het verleden met elkaar concurreerden, moeten nu plots samen Miko verkopen. “Maar het essentiële probleem in het VK is de recessie. Wij positioneren ons in het luxesegment. Als de economie ineenstort, wordt dat segment snel geraakt. Maar we hebben onze omzet daar verhoogd.”

Een van de succesformules in het VK is Puro-koffie. Het merk van fairtradekoffie is vijf jaar op de Europese markt. De consument betaalt een meerprijs voor die eerlijke koffie, maar de koffieboeren in Congo krijgen een hogere prijs. Bovendien gaat 2 procent van de omzet naar de aankoop van regenwoud. “We hebben nu al 4000 voetbalvelden regenwoud. Dat is een gebied zo groot als Oud-Turnhout”, grinnikt Frans Van Tilborg. “Puro is een enorm succes. Toen we het lanceerden, droomden we ervan dat Puro tegen mijn pensioen 15 procent van de koffieomzet zou leveren. We hebben nu al bijna 20 procent.”

Miko kijkt ook naar het oosten. Vorige week maakte het nog bekend dat het Excellent Plzen overneemt, een Tsjechische leverancier van fairtradekoffie en -thee aan de bedrijfswereld. Jan Michielsen wordt ook helemaal lyrisch van de fabriek in Polen. Niet zozeer door de arbeidskosten – een laaggeschoolde werknemer kost een kwart van zijn collega in Turnhout – maar vooral om de actieradius van de Poolse vestiging. Die levert de producten in eigen land, Oekraïne, Rusland, het oosten van Duitsland.

“In de beginjaren zagen we zwarte sneeuw in Polen. Maar we hebben volgehouden en nu is dat echt een schot in de roos. De fabriek wordt volledig geleid door een lokaal management. Er is een heel intens contact tussen Turnhout en de vestiging in Bydgoszcz.”

Roomijsdozen en margarineviltjes

De koffiebusiness genereerde in het eerste halfjaar 46,6 procent van de geconsolideerde omzet. De tak kunststofverpakkingen levert dus de meerderheid. “Er is een gezonde interne rivaliteit om de meerderheid”, lacht Jan Michielsen. De basis van Miko (van Michielsen Koffie) was nochtans de koffie. De onderneming begon in 1801 als een koffiehandel. Bij de Wereldtentoonstelling van 1958 lanceerde Miko de koffiefilter voor één kop koffie. De filter moest weerstaan aan de temperatuur van kokend water. Miko ontwikkelde die filter zelf.

Uit die kennis zijn de andere kunststofverpakkingen gegroeid. Met als resultaat fabrieken in Houthalen, Turnhout en Polen en een verkoopkantoor in Duitsland. Samen waren die vorig jaar goed voor ruim 800 miljoen verpakkingen voor kaas, paté, roomijs, margarine tot zelfs wasproducten.

Maar Miko’s kunststofafdeling is voor de helft van zijn omzet afhankelijk van twee voedingmultinationals. “We leveren producten aan verschillende fabrieken”, verdedigt Jan Michielsen zich. “We zijn actief in verschillende sectoren: margarine, roomijs, catering, gezondheid. Met die multinationals hebben we een wederzijdse binding. Tegenover investeringen staan langetermijncontracten voor bepaalde volumes. Miko is een sterke speler in kwaliteit en flexibiliteit.”

“Koffie wordt tussen de koffieboer en de koffiebrander tien keer verhandeld. Het is een bijzonder speculatief product” Frans Van Tilborg