Een onbegrijpelijk ongeluk

Zonder cash, geen biotech. Die les kreeg Pharmingûdirecteur George Hersbach tijdens zijn vakantie. Het beursgenoteerde Pharming staat aan de afgrond door financiële problemen. Zo ver had het niet hoeven te komen. Het biotechbedrijf joeg de beleggers de gordijnen in en had “geen tijd” om een aandelenuitgifte te doen.

En het kan nog vreemder. Wie even over de geldproblemen heen kijkt, ziet een biotechbedrijf met twee producten die binnen een periode van achttien maanden op de markt kunnen komen. “Een gunstige positie,” zeggen deskundigen die de sector goed kennen. Maar de banken hebben er blijkbaar geen vertrouwen meer in dat het ooit nog goed komt.

Geen vuiltje aan de lucht

Voor Pharming-directeur George Hersbach was er eind juli nog geen vuiltje aan de lucht. Toegegeven, een Amerikaanse bank had in juni op het laatste moment een toegezegde lening van 15 miljoen euro (600 miljoen frank) ingetrokken, maar dat gat was snel gedicht met een lening voor hetzelfde bedrag van huisbankier Fortis. Dus vertrok Hersbach gerustgesteld met vrouw en kinderen op vakantie. Naar Florida.

Zat Hersbach te slapen? Ja. Op dat moment sluimerde er al een tekort aan cash. Maar dat probleempje dacht Hersbach in de komende maanden wel weer glad te strijken. Was het hem immers niet altijd gelukt om onder moeilijke omstandigheden geld bijeen te sprokkelen? De kampioen financieringen binnenslepen zou zich er direct na zijn vakantie over buigen. Geen paniek. Pharming ‘verbrandt’ zo’n 4 miljoen euro (160 miljoen frank) per maand, iets meer dan 40 miljoen euro (1,6 miljard frank) op jaarbasis. Het geld gaat op aan klinische tests, de dure medische studies die de werkzaamheid en veiligheid moeten aantonen van Pharmings speerproduct, het geneesmiddel tegen de erfelijke ziekte van Pompe. De rest van het bedrag wordt opgeslokt door de productie van het geneesmiddel.

Met wat extra geld zou Pharming het moeiteloos kunnen uitzingen tot de introductie van Pompase, de naam die al is gedeponeerd voor het middel tegen de ziekte van Pompe. Met dit goede nieuws (“Pharming lanceert eerste product”) zouden beleggers inzien dat zij de onderneming tot nu toe zwaar hebben onderschat. Een run op de aandelen zou vervolgens de koers opdrijven, waarna de poorten naar de kapitaalmarkt zich voor Pharming opnieuw zouden openen. Met de uitgifte van nieuwe aandelen zou de onderneming weer zwemmen in het geld. En daardoor voldoende tijd hebben voor het ontwikkelen en lanceren van volgende producten, waarvan het succes de beurskoers nog verder opstuwt.

Die toekomstdroom werd wild verstoord toen Hersbach in de laatste week van zijn vakantie een telefoontje kreeg. In Leiden was de hel losgebarsten. Huisbankier Fortis had de toegezegde lening voorlopig geblokkeerd, tot Pharming meer zekerheden bood. Fortis wilde de verzekering dat andere financiers hun leningen niet zouden opeisen. Aan die voorwaarde kon Pharming natuurlijk niet voldoen.

Van de ene op de andere dag zat het bedrijf volledig aan de grond, want het vrij beschikbare kasgeld was zo goed als op. Hersbach besloot tot een geïmproviseerde bedeltocht langs de Amerikaanse partners van het bedrijf. In het verleden waren die ook bijgesprongen als hij klem zat. Ook nu moest het lukken, desnoods als een eerste stap in een overname van Pharming. Hij richtte zijn hoop op Genzyme, de partner waarmee Pharming Pompase ontwikkelt.

Hersbach gokte goed. Genzyme bleek bereid Pharming uit te kopen uit de joint venture die in 1998 werd opgezet. Bij de commissarissen (het Nederlandse equivalent van bestuurders) was inmiddels alarm geslagen: de onderneming zat klem. De ernst van de situatie werd hun snel duidelijk. Ingrijpende maatregelen waren noodzakelijk. Hersbach bracht de vergaderende commissarissen op donderdag 9 augustus ‘s avonds laat telefonisch op de hoogte van het bod van Genzyme op de Pharming-helft van de joint venture. De commissarissen waren geschokt: het bod van Genzyme was laag. Terecht, vonden de Amerikanen. Pharming stond al voor 10 miljoen dollar bij Genzyme in het krijt in de vorm van een converteerbare obligatielening. De Amerikaanse partner sprong begin vorig jaar al bij toen Pharming het Taiwanese bedrijfje Synpac overnam. De onzekere toekomst van Pharming zat in de lage overnameprijs verwerkt. Maar de commissarissen weigerden het speerproduct van de onderneming, Pompase, voor een appel en een ei aan Genzyme uit handen te geven.

De commissarissen braken hun vergadering af. Enkele uren later _ het was inmiddels de vroege ochtend van vrijdag 10 augustus _ kwamen zij opnieuw bij elkaar. De vergadering eindigde met een drastisch besluit: ze gaven de directie opdracht een gerechtelijk akkoord aan te vragen. De maatregel beschermt de onderneming tegen schuldeisers en dat biedt de gelegenheid in alle rust op zoek te gaan naar een beter overnamebod. Banken kunnen voorlopig de chaos niet vergroten door leningen op te eisen.

Het summiere persbericht dat Pharming de volgende dag verstuurde, was een aaneenschakeling van opmerkelijke zaken. Allereerst schorsten de commissarissen op de valreep financieel directeur Ino Cooijmans. En zodra tot de aanvraag was besloten, stapte de complete raad van commissarissen op. Daarmee maakten ze duidelijk hun handen volledig van het bedrijf af te trekken. Die stap werd de afgelopen twintig jaar niet meer door een raad van commissarissen van een Nederlands beursfonds gezet.

Een kwestie van vertrouwen

Wat zich precies heeft voltrokken tijdens de laatste commissarissenvergadering, is niet bekend. Onderling spraken de commissarissen af daarover geen mededelingen te doen. “Helaas, ik kan u niet helpen. Ik ben geen commissaris meer bij Pharming,” vertelt de voormalige Novartis-topmanager Pierre Douaze vanuit het Zwitserse Pully. Ook Koen Wiedhaup, voormalig lid van het directiecomité van Akzo Nobel, houdt de lippen stijf op elkaar.

“De raad van commissarissen is altijd uiterst conservatief geweest,” vertelt Patrick Van Beneden. Tot de aandeelhoudersvergadering van april dit jaar was ook hij commissaris bij Pharming voor de investeringsmaatschappij GIMV. “De opstelling van de banken verbaast mij. Investeren in biotech is een kwestie van vertrouwen in een team. Dat kan toch niet zomaar weg zijn?”

“Dit verrast mij volkomen,” zegt ook ex-voorzitter van Pharming-commissarissen Piet Strijkert. “Als ik het had zien aankomen, was ik niet weggegaan.” Hij droeg eind april zijn taak over aan de voormalige ING-bankier Rinus Minderhoud. Strijkert weet nog goed hoe hij tijdens de vergaderingen over de jaarcijfers 2000 naar de hoogte van het vrij besteedbare kasgeld informeerde. “Onze enige fout als commissarissen is wellicht geweest dat wij te weinig hebben gekeken naar de opzegbaarheid van financieringen.”

Het cashmanagement is voor een biotechbedrijf de achilleshiel, zegt Strijkert. “Bij de ontwikkeling van een product als Pompase heb je altijd vertragingen. En die vreten aan je cash. De kosten nemen toe, terwijl de inkomsten verder vooruitschuiven in de toekomst. Bovendien loopt de geloofwaardigheid van de onderneming een deuk op.” Pharming verschoof de introductie van Pompase een aantal keren, van een aanvankelijke lancering in 2000 tot ergens in het volgende jaar volgens de jongste voorspellingen.

“De problemen zijn niet terug te voeren op één fout,” verdedigt woordvoerder Rein Strijker het late ingrijpen van de Pharming-directie. Hij gooit de financiële problemen op een onfortuinlijke samenloop van omstandigheden. De grootste tegenslag was volgens Strijker de koersduikeling van het aandeel Pharming naar 2,5 euro (100 frank). Dat gebeurde toen Genzyme onlangs Novazyme, een biotechbedrijf dat ook werkt aan een middel tegen de ziekte van Pompe, overnam. Beleggers zagen dat als een motie van wantrouwen van de samenwerkingspartner tegen Pharming.

Het pijnlijke is dat de beleggers zich hebben vergist. Genzyme kan namelijk niet buiten Pharming om Pompase op de markt brengen. Dat staat met zoveel woorden in de overeenkomst die de basis vormt voor de joint venture tussen beide bedrijven. De technologie van Novazyme kan juist helpen bij de productie van Pompase. Die boodschap, verwoord in een gecorrigeerd persbericht van Genzyme, is nooit meer bij de beleggers aangekomen. Die hadden al opdracht gegeven hun Pharming-stukken te dumpen.

We hadden het zo druk, meneer

Waarom haalde Pharming niet eerder geld op? Beleggers waren in het voorjaar van 2000 zeer enthousiast over biotechaandelen. “Toen hadden we nieuwe aandelen moeten plaatsen,” geeft woordvoerder Strijker toe. “Maar dat kon niet, omdat we midden in zeer complexe onderhandelingen met Genzyme zaten rondom de overname van Synpac.” Dan had Pharming in het prospectus moeten uitleggen dat het businessplan in de maanden na de uitgifte waarschijnlijk helemaal overhoop gehaald zou worden. Pharming stond namelijk op het punt de productie van Pompase in konijnenmelk in te ruilen voor productie in eierstokcellen van Chinese hamsters, de methode die Synpac gebruikt. Toen de deal rond was, hadden beleggers al geen trek meer in biotechaandelen.

Directeur George Hersbach onderhandelt nu, samen met de door de Haagse rechtbank aangestelde bewindvoerder, advocaat Eelke Muller, met huisbankier Fortis over een zogeheten boedelkrediet. Zij worden bijgestaan door financieel directeur Cooijmans, wiens schorsing door de bewindvoerder ongedaan is gemaakt. Het boedelkrediet moet het bedrijf draaiende houden tot een oplossing voor het cashtekort is gevonden.

Voor een nieuwe toekomst van de onderneming bestaan maar twee opties: verkoop van het gehele bedrijf of verkoop van onderdelen waarmee de doorstart van de rest wordt gefinancierd. Strijker: “Er is een handvol geïnteresseerde kopers voor Pharming als geheel, twee à drie bedrijven zijn geïnteresseerd in onderdelen.” En hoe staan de banken tegenover een doorstart van Pharming? “Enkele financiële instellingen zijn bereid bij te springen, op voorwaarde dat er een goed ondernemingsplan ligt.”

Johannes van Bentum

Copyright: FEM/De Week

“De opstelling van de banken verbaast mij. Hun vertrouwen kan toch niet zomaar weg zijn?” [Patrick Van Beneden, ex-bestuurder van Pharming]

Beleggers zagen de overname door partner Genzyme van een concurrent als een motie van wantrouwen tegen Pharming. Ze hebben zich vergist.