Een ode aan de discipline

Marc Buelens
Marc Buelens Professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent Management School

Reacties: marc.buelens@trends.be

Dé basis van economisch succes: gedisciplineerd pluralisme. Pluralisme is ingebakken in ons economisch systeem: miljarden economische actoren nemen op bijna chaotische wijze hun autonome beslissingen. Samen creëren ze een nooit geziene welvaart (zie Trends van 30 juni 2005, blz. 115: Een ode aan de chaos). Maar zonder discipline spat zo’n systeem uiteen. Iedereen moet bepaalde spelregels volgen.

Een duidelijk voorbeeld? Volgens de vloek van Kurtz zijn de meeste landen rijk aan grondstoffen gedoemd arm te blijven. Hoe kan dat? U hoeft het niet ver te zoeken. Grondstoffen trekken speculanten aan, uitbuiters, avonturiers. Een zootje ongeregeld. Als de landen met rijke grondstoffen een president verkiezen, plundert hij eenvoudig het land leeg, samen met enkele verdachte individuen of verdachte landen. Probeer maar eens Luxemburg of Zwitserland of Singapore leeg te plunderen. Maar geen probleem om dat te doen in Nigeria of Congo.

Het grote verschil tussen beide groepen landen is dat de rijke landen gestuurd worden door discipline. Er is een rechtstaat, er zijn duidelijke politieke spelregels, er is een duidelijke ethiek. In de arme landen geldt de wet van de sluwste. En die wet brengt nooit rijkdom voort, ze helpt alleen rijkdom te vernietigen en wat overblijft te verschuiven naar… de sluwste. Om in België of Duitsland wat geld te verdienen (laten we zeggen genoeg om een huis af te betalen of een auto te kopen), hoef je niet echt sluw te zijn. Maar in Rusland, Zimbabwe of Indonesië moet je de juiste vrienden hebben, de juiste relaties, je moet er de weg kennen.

We kunnen nog een ander voorbeeld nemen. Waarom blijft de Verenigde Staten zo rijk? Pluralisme is overduidelijk. Een land van grote verschillen en tegenstellingen. Discipline is er echter ook bijzonder zichtbaar. Amerikanen zijn veel meer gedisciplineerd in het verkeer, ze respecteren bij het inschepen mooi de volgorde, ze staan keurig in de rij. Ze zijn erg religieus, volgen bevelen op zonder er te veel bij na te denken (in Europa is elk bevel een uitgangspunt van discussie) en hebben overduidelijk hun eigen invulling van discipline: miljoenen gevangenen en rechtbanken die niet aarzelen topbedrijfsleiders en hun president te vervolgen. Voor sommige uitingen van die discipline hebben we bewondering (hun rijgedrag), voor andere uitingen hebben we minachting (hun weinig kritische houding tegenover een losgeslagen president) en naar weer andere uitingen staan we met grenzeloze verbazing te kijken (een bedrijf veroordelen omdat een klant een kat in een magnetron had gestopt). Maar doorheen al die thema’s loopt een rode draad: discipline. En voor we nogmaals lachen met president George Bush, vergelijk zijn discipline (op tijd in bed, elke dag joggen, veel bidden, ontspanning in familiekring op de ranch) maar eens met bijvoorbeeld de disciplineverhalen over Louis Michel, ons Europese boegbeeld.

Discipline is niet het blind volgen van bevelen. Het is veel ruimer. Het is de discipline van de operazanger die eindeloos zijn stem verzorgt. Het is de discipline van de accountant die sommige zaken nu eenmaal niet doet. Het is de discipline van de bedrijfsleider die weet dat zijn voorbeeldfunctie onvervangbaar is. Zowat elk belangrijk managementboek van de jongste jaren beklemtoont dat aspect. Management is (vooral?) een kwestie van discipline.

In pluralisme zijn wij, Europeanen, nagenoeg niet te kloppen. Charles De Gaulle zou ooit gezegd hebben: ” Comment voulez-vous gouverner un pays qui a 246 variétés de fromages?” Discipline, evenwel, zou wel eens onze achillespees kunnen zijn. Fiscale discipline in Italië? Zelfs Duitsland dreigt af te haken. De minimumdiscipline van een Europese grondwet wordt overhaast om lokale redenen weggestemd. Uiteraard moeten we nog meer innoverend en ondernemend zijn. Uiteraard moeten we onze grenzen verleggen. Maar dat is slechts één kant van de medaille. Daarnaast moeten we veel meer discipline krijgen. En dat vinden we niet meer leuk.

We willen wel de netheid en de veiligheid van Singapore, maar niet de saaiheid ervan. We willen wel het Zwitserse bankgeheim, maar toch ons zwart geld binnen handbereik. We willen het geld verdienen van Justine Henin, maar niet haar leven leiden. Kortom, als anarchisten willen we wel de vrijheid, het pluralisme en het homohuwelijk. Maar geen efficiënte fiscus, geen gemeenschappelijke kerk en zeker niet laten raken aan ons pensioen. We wensen een perfect wegennet, een sociaal spoorwegennet, moderne metro’s en uiteraard veel binnenscheepvaart. Maar geen hoge belastingen. We wensen maximaal 50 kilometer te rijden naar de luchthaven, maar geen lawaaihinder. Kortom, we denken dat pluralisme alleen ons zal redden. Vergeet het maar.

En als we het dreigen te vergeten, dan zullen de Chinezen ons dat snel en helaas ook superduidelijk in herinnering brengen. En we zullen er dan in gespreide slagorde op reageren. Een zakenman vertelde me na zijn zoveelste trip naar Sjanghai: de stad heeft 17 miljoen inwoners en één burgemeester. België heeft 10 miljoen inwoners en hoeveel excellenties? Vier regeringen en zes parlementen zijn we rijk. Pluralisme alleen volstaat niet. Het moet gedisciplineerd pluralisme zijn. Gelooft u mij niet? Beslis dan maar eens in het algemeen belang over de lawaaihinder rond Zaventem.

Marc Buelens

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content