Een designer zijn tijd 100 jaar vooruit

De naam Christopher Dresser doet misschien niet meteen een belletje rinkelen. Tenzij u recent een van zijn ontwerpen kocht die nog altijd in productie zijn bij de befaamde Italiaanse designer Alessi. Vanaf 13 oktober kunt u in het Gentse Design Museum terecht voor een opmerkelijke expo over deze designpionier.

De eerste industriële designer ter wereld: zo kan je Christopher Dresser, in 1834 in het Schotse Glasgow geboren, nog het best omschrijven. En een designer wiens voorwerpen nog altijd superfris ogen: de theekannen en toastrekjes die hij 130 jaar geleden ontwierp, kunnen zo een op een hedendaagse designtafel.

In april 2005 werd een belangrijke collectie voorwerpen van Christopher Dresser – bij elkaar gebracht door de Britse kunsthandelaar Andrew McIntosh Patrick – geveild in Edinburgh door Lyon and Turnbull. Een unieke verzilverde theepot in de vorm van een diamant, gemaakt door Dixon & Sons in 1877, verhuisde voor 200.000 pond naar het Victoria & Albert Museum in Londen. Een wereldrecordprijs.

Lector plantkunde

De notie design werd Dresser als het ware met de paplepel ingegeven, want op dertienjarige leeftijd al schreef hij zich in bij de School of Design in Somerset House. De industriële vooruitgang van Groot-Brittannië, toen de workshop van de wereld, en grote tentoonstellingen zoals die van Crystal Palace in 1851, fascineerden de jongeman.

Toch verliep zijn carrière grillig, want aanvankelijk verdiende Dresser de kost als lector plantkunde. In 1862 publiceerde hij het boek The Art of Decorative Design, maar het zou uiteindelijk tot 1875 duren voor zijn designcarrière écht van de grond kwam. In dat jaar maakte Dresser ontwerpen voor de bekende zilversmid Elkington. En een jaar later trok hij naar Japan, een bezoek dat een beslissende invloed zou hebben op zijn latere stijl. Dresser neusde er rond in tal van pottenbakkerijen en vanaf dat moment versoberde zijn stijl. “De vorm is voldoende om het oog te plezieren en een versiering kan het oog voor de vorm wegnemen,” zo stelde hij.

50 firma’s

In tegenstelling met talrijke collega’s uit de Arts en Craftsbeweging, die de voorkeur gaven aan unieke stukken, hield Dresser bij zijn ontwerpen rekening met de geschiktheid voor machinale productie. Zijn eenvoudige, minimalistische vormen droegen daar zeker toe bij. Ook werkte hij vaak met gestandaardiseerde elementen. Typisch zijn de grote zuiverheid en de voor zijn tijd zeer vooruitstrevende strakke vormgeving. Zijn visie op modern design beschreef Dresser in 1873 in zijn Principles of Design.

Zonder Dresser zou modern design er vandaag anders uitzien. Functionaliteit en effectief materiaalgebruik stonden hoog in zijn vaandel. Deze creatieve duizendpoot liet zich niet vastpinnen op één gebied, maar maakte ontwerpen voor meer dan vijftig firma’s. Zowel meubelen, metaal, zilver, keramiek, behangpapier, stoffen als glas gingen door zijn vlijtige handen.

Enkele namen: Chubb & Co, Coalbrookdale Ironworks en Benham & Froud fabriceerden zijn ontwerpen in metaal en smeedijzer. Daarnaast waren er de zilversmeden Hukin & Heath, Elkington en James Dixon & Sons, namen die in Groot-Brittannië klinken als een klok. Voor keramiek en porselein zijn Minton en Wedgwood zo mogelijk nog bekender. Daarnaast ontwierp Dresser aardewerk voor Linthorpe Art Pottery, William Ault, Watcombe en Old Hall Pottery. Zijn glasdesigns werden vervaardigd door James Couper te Glasgow onder de naam Clutha. Daarnaast tekende Dresser de meubelen voor zijn advocaat Hiram Owers in Bushloe House (Wigston Magna, graafschap Leicestershire). En hij leverde designs voor tapijten van Brinton & Lewis Crossley, terwijl een lange reeks fabrikanten op basis van zijn ontwerpen behangpapier en textiel produceerden.

Voor de middenklasse

Dresser probeerde het ook een tijdje als businessman. In 1880 startte hij de retailzaak The Art Furnishers Alliance, die op het toppunt twintig personeelsleden telde. Sommige van zijn werknemers zouden later zelf faam verwerven: vooral Archibald Knox, bekend van zijn designs voor Liberty, en J. Moyr Smith. Toch was Dressers onderneming, die vooral mikte op het verkopen van goed design aan de middenklasse, geen lang leven beschoren. In 1883 al werd ze geliquideerd. De designer overleed in 1904 in een hotel in het Franse Mulhouse.

Etienne Langerwerf