‘Drie zusters’

Troosteloze poëzie: Christoph Marthaler regisseert “Drie zusters” van Anton Tsjechov.

Het Duitse theater kent niet langer de hoogconjunctuur die het tot voor kort beleefde. Een uitzondering is de Zwitserse regisseur Christoph Marthaler, die bij verschillende gezelschappen waardevol werk levert. De Berlijnse Volksbühne am Rosa-Luxemburg-Platz is volgende week te gast in deSingel met zijn weergaloze enscenering van Anton Tsjechovs “Drie zusters”.

In België deed Christoph Marthaler (°1951) reeds tweemaal van zich spreken, met voorstellingen in het kunstenFESTIVALdesArts (‘Murx…’ in 1994, ‘Stunde Null oder die Kunst des Servierens’ twee jaar later. Marthaler is musicus van opleiding: het verklaart de subtiele muzikale inslag van zijn oeuvre en zijn voorkeur voor eigenhandig samengestelde tekstpartituren eerder dan voor repertoire.

Slechts af en toe waagt hij zich aan een bestaande tekst, zoals Ödön von Horváths ‘Kasimir und Karoline’ dat vorig jaar werd uitgeroepen tot beste Duitstalige theaterproductie van het jaar. In dezelfde periode regisseerde hij Anton Tsjechovs ‘Drei Schwestern’ (1900), het klassieke verhaal over drie zusters met uiteenlopende temperamenten die dreigen vast te roesten op het Russische platteland. Hun hartenkreet “Naar Moskou, naar Moskou!” klinkt hoopvol, maar het besef dat ze blijvend veroordeeld zijn tot het leventje dat ze leiden, is schrijnend.

Dat Marthaler vroeg of laat bij Tsjechov zou terechtkomen, was te verwachten: daarvoor ligt het troosteloze hem te na aan het hart. Belangrijk voor zijn ensceneringen is de ruimte waarin het stuk zich afspeelt. Voor ‘Drei Schwestern’ ontwierp zijn vaste scenografe Anna Viebrock een schitterend decor. De personages ontmoeten elkaar in het trappenhuis van een uitgeleefde, Oost-Europees aandoende woning. Beneden bevindt zich een gat, het lege niets, waarin de zusters voortdurend zitten te staren. Door zijn acteurs onderaan te laten verdwijnen en bovenaan weer te laten binnenkomen, suggereert Marthaler de eindeloze herhaalbaarheid van hun acties. Niets of niemand maakt een opgaande beweging. Wanneer ook vaders klok – die al lang stuk is – in het gat valt, verdwijnt het laatste sprankeltje hoop: ook de tijd houdt dan op te bestaan.

Opmerkelijk is dat Marthaler net in die lethargie poëzie vindt: alsof de toekomst niet bestaat, onderneemt hij geen enkele poging om vooruit te blikken, en toch is zijn voorstelling licht van toon. Marthalers wereld is donker, maar onderhoudend: zijn acteurs combineren een lach en een traan zoals alleen de grootste clowns dat kunnen.

Drei Schwestern door de Volksbühne am Rosa-Luxemburg-Platz is op 19, 20 en 21 november, telkens om 20 uur, in deSingel, Desguinlei 25, 2018 Antwerpen. Tel. (03) 248.28.28. Voorstelling in het Duits, met tweetalige boventiteling.

P. Anthonissen