Vergeet de voorspellingen van geopolitieke strategen en economen die al jaren vertellen dat de wereldeconomie gedomineerd zal worden door China en opkomende landen als Brazilië. En dat de Verenigde Staten en Europa de komende decennia aan invloed zullen verliezen. De Franse econoom Jean-Michel Quatrepoint ziet drie grootmachten die de economische turbulenties overleven: de VS, China en Duitsland.
In Le choc des empires legt hij uit hoe de wereldwijde economische machtsverhoudingen verschoven zijn. Zo is de tijd van ‘Chinamerica’ of ‘Chimerica’ (zoals de Britse economische historicus Niall Ferguson het noemt) voorbij. Jarenlang hielden China en de VS elkaar economisch in evenwicht. China produceerde massaal goederen die door de Amerikanen werden geconsumeerd. Die laatsten staken zich daarvoor flink in de schulden, maar dat hoefde geen probleem te zijn. De deviezen die dankzij de export China binnenkwamen, werden snel herbelegd in Amerikaans staatspapier zodat Joe Sixpack op krediet kon blijven leven.
Vandaag is China nog altijd een belangrijke exporteur van goederen naar de VS, maar er zijn een paar zaken veranderd. In China is een middenklasse van 500 miljoen burgers ontstaan die meer en meer willen consumeren. De Chinese binnenlandse vraag trekt aan. En de Chinezen willen meer en meer producten van eigen ondernemingen. Het e-commercebedrijf Alibaba is een fenomeen, Xiaomi is een Chinese producent van smartphones die de concurrentie met Apple en Samsung wil aangaan, Volvo en Rover zijn in Chinese handen. Het Chinese vleesbedrijf Shuanghui heeft ondertussen het Amerikaanse Smithfield overgenomen (wereldmarktleider in de productie van hotdogs) en is eigenaar van de beroemde Franse worstenproducenten Cochonou en Justin Bridou. China is veel meer geworden dan de fabriek van de wereld en profileert zich als een regionale economische en politieke grootmacht. Vandaar de constante spanningen met Japan in verband met de soevereiniteit over een aantal kleine eilanden tussen China en Japan. De Chinese yuan zal zich de komende decennia ook proberen te profileren als alternatief voor de dollar.
Toch is de VS niet op achtervolgen aangewezen, aldus Quatrepoint. De Amerikaanse economie is stilaan hersteld van de gevolgen van de financiële crisis van 2008. Ze profileren zich ook meer en meer als wereldwijde exporteur. Dat is te danken aan de ontginning van schaliegas en -olie. De VS zijn over een aantal jaren energieonafhankelijk.
De derde machtigste mondiale actor is Duitsland, meer nog dan de Europese Unie. Duitsland domineert de Europese economie via wat Quatrepoint soft power noemt. De Duitse economische visie — stringente begrotingsregels, beperking van de overheidsuitgaven, onder controle houden van de loonkosten — wordt op een kordate maar niet-agressieve manier aan andere EU-landen opgelegd. Ana Palacio, de voormalige Spaanse minister van Buitenlandse Zaken, noemt Duitsland een “hegemoon, die zich verkleedt als boekhouder”. De andere EU-landen, en zeker de zuidelijke die een zware schuldenlast dragen, zitten nog altijd in de greep van Duitsland. Quatrepoint verwijst naar een uitspraak van John Adams, de tweede president van de VS: “Er zijn twee manieren om een land te veroveren. Via het zwaard of via de schuld.” Duitsland kiest voor de tweede piste.
Jean-Michel Quatrepoint, Le choc des empires, Gallimard, 2014, 261 blz., 19,50 euro
ALAIN MOUTON
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier