Drie hardcore cryptofans over het financiële systeem: ‘Onze economie draait op een hallucinatie’

El Salvador aanvaardt als eerste land de bitcoin als wettelijk betaalmiddel. Achter de bitcoin en andere cryptomunten schaart zich een uitdijende harde kern van hardcore fans. De volatiliteit en de kritiek deren hen niet. Ze kijken op een radicaal andere manier naar de economie, met veel onvrede over de aanpak van de financiële crisis van 2008. Welkom in het hoofd van de cryptofan.

“Voor velen onder ons was de bitcoin de rode pil die we nodig hadden om te ontdekken wat echt gebeurt in de wereld en welke mensen onze overheden leiden”, stelt @WhalePanda op Twitter. Achter dat pseudoniem schuilt een Belg met meer dan 280.000 volgers. Zijn echte naam is te vinden op het internet, maar we publiceren hem niet omdat we de man niet konden bereiken. In zijn bio staat: ” Soon to be retired. #Bitcoin class of 2013. OG.” OG staat voor original gangster, een online veelgebruikte uitdrukking met een – voor alle duidelijkheid – compleet ironische ondertoon.

Je moet ook een beetje ‘internet’ spreken om te begrijpen wat bedoeld wordt met de rode pil of red pill. Het is een verwijzing naar The Matrix. In die bekende film krijgt de jonge hacker Neo van een groep rebellen te horen dat de mensheid leeft in een virtuele wereld, die intelligente robots hebben gemaakt om de mens te reduceren tot een dociel kasplantje. Het personage wordt voor de keuze gesteld: een blauwe pil slikken doet hem die onthulling vergeten, een rode pil zal hem bevrijden en de echte, door robotmonsters overheerste wereld doen zien.

De bitcoin fungeert voor een deel van de diehard fans als het rode pilletje uit die film. Het is een ideologie verpakt in bits en bytes. De bitcoin en andere cryptomunten lijken misschien een exotisch economisch en technologisch experiment, maar zo zien de echte cryptofans het niet. Rond de bitcoin, de ethereum en andere digitale munten is een wereldwijde community gegroeid. De harde kern, meestal mensen die in een vroeg stadium zijn ingestapt, bekijkt de wereld en de economie door een totaal andere bril. Iedereen die in cryptomunten stapt, komt in contact met dat verhaal dat rust op een diep wantrouwen tegenover overheden en klassieke banken, een drang naar financiële onafhankelijkheid en een afkeer van inflatie. In deze tijden werkt dat aanstekelijk.

Vanaf het moment dat de eerste bitcoins in 2009 in omloop kwamen, lag het al vast dat er maar 21 miljoen van zouden worden geproduceerd. Een ingenieus systeem maakt valsmunterij onmogelijk: de centrale, zwaar versleutelde boekhouding wordt verspreid over alle computers die nieuwe bitcoins minen. Dat systeem wordt de blockchain genoemd. Er is geen centrale bank die de geldhoeveelheid kan veranderen, geen financieel systeem met een complex netwerk van tussenpersonen die tol kunnen heffen als jouw geld passeert. In theorie zou iemand of een groep mensen die een meerderheid van het netwerk controleert, de controle over de bitcoin kunnen overnemen. Maar het vergt waanzinnig veel energie en rekenkracht om de gedecentraliseerde boekhouding te kapen, onder meer door de zware encryptie.

De pieken en dalen van de bitcoin komen en gaan, maar de ideologische aantrekkingskracht zal blijven bestaan. Nu zijn er onder de diehard cryptofans misschien maar enkele duizenden Belgen, maar hun aantal blijft toenemen. Het is een potentieel heel invloedrijke beweging. Tijd dus om eens in de hoofden van de echte cryptofans te duiken en te achterhalen wat hun drijfveren zijn om in die bijzonder volatiele munt te investeren. De Belg achter @WhalePanda reageerde niet op vragen om met Trends te praten. Drie andere Belgische cryptofanaten getuigden wel.

Thomas Spaas: ‘Ieder van ons voelt dat er iets mis is’

Thomas Spaas is in het dagelijks leven een fiscale advocaat en hij is al jaren een uitgesproken stem over alles wat met cryptomunten te maken heeft. Voor de pioniersjaren was hij te laat, maar in 2013 begon hij zich voor de bitcoin te interesseren. Gevraagd naar waarom hij en zoveel andere mensen zo hard in cryptomunten geloven, barst Spaas los in een spraakwaterval. “Met zin voor humoristische overdrijving zou je kunnen zeggen dat er bij de harde kern een soort radicaliseringsproces is.”

“Ieder van ons voelt dat er iets mis is. De echte pioniers waren wellicht bijna uitsluitend mannelijke techneuten, maar die groep is snel uitgebreid en nu is ze heel divers. Bij de Belgische early adopters zitten bijvoorbeeld veel mensen die overdag braaf de mainstream volgen: ambtenaren, wetenschappers en zelfs mensen die voor een bank werken. Het gaat helemaal niet alleen om jongeren die grote risico’s nemen, of om techneuten. Een gemeenschappelijke factor is onvrede over ons financiële systeem en over de redding van de banken met belastinggeld na de crisis van 2008, terwijl de bankiers toch bonussen kregen en alles eigenlijk hetzelfde bleef. Dat zit ook ingebakken in de bitcoin. In de eerste block van vijftig bitcoins heeft de bedenker, Satoshi Nakamoto, een boodschap verwerkt: ‘ The Times 03/Jan/2009 Chancellor on brink of second bailout for banks‘. De verwijzing naar die krantenkop kwam er niet alleen om de echtheid van de creatiedatum te garanderen, ze was ook een duidelijke kritiek op de aanpak van de financiële crisis. In het begin kon je op bijeenkomsten van bitcoinbelievers daardoor ook geregeld heel progressieve mensen tegenkomen of mensen die met ecologie bezig zijn.”

“Zelfs mensen uit de private-bankingsector zeggen me dat ze in cryptomunten investeren. Soms uit diversificatie, maar ook omdat ze het huidige financiële systeem niet eerlijk meer vinden. Vroeger kon je met zekerheid zeggen dat je ergens zou komen in het leven, als je maar keihard werkte. Nu wordt de droom van huisje, tuintje, boompje steeds meer onbereikbaar, zelfs voor jonge tweeverdieners. In de bitcoinwereld is er ook veel ongelijkheid. Een kleine groep heeft de meeste bitcoins in handen. Maar dat weet je op voorhand. De bitcoin komt niet met garanties, behalve die ene, extreem belangrijke: 1 bitcoin blijft 1 bitcoin. Niemand zal daar ooit aan kunnen prutsen.”

“Er zijn snel andere cryptomunten gekomen, vooral omdat de bitcoin ervoor kiest twee dingen goed te doen: het bijhouden en het transfereren van waarde. Het grootste alternatief, de ethereum, wil bijvoorbeeld veel meer zijn dan een cryptomunt: het is een systeem om de meest uiteenlopende transacties te automatiseren. Er zijn duizenden altcoins. De meeste zullen wellicht falen. Ze missen de mystiek van de bitcoin. Ik ben ervan overtuigd dat de bitcoin zijn succes deels dankt aan het feit dat we nog niet altijd niet weten welke persoon of groep achter het pseudoniem Satoshi Nakamoto zit. Ik vind dat een even grote stunt als de bitcoin zelf. In tijden waar het onmogelijk is geen sporen achter te laten op het internet, is Satoshi in rook opgegaan en weten we ook niet zeker hoeveel bitcoins die persoon of groep controleert.”

“Die mythe en de ideologie achter de bitcoin waren ook cruciaal in de beginjaren, toen er nog geen geld mee te verdienen was. De pioniers konden er enkel in geloven. Eigenlijk geldt dat nog altijd. De bitcoin heeft inderdaad geen intrinsieke waarde, maar de critici vergeten vaak dat het moderne monetaire systeem met zijn fiatgeld evenzeer een geloof is. Dat geld is niet meer inwisselbaar (tegen goud, nvdr). We hebben collectief afgesproken dat een euro een euro is. Onze economie draait op een hallucinatie, weliswaar een extreem nuttige en positieve. Maar het is duidelijk dat dat geloof in fiatgeld kwetsbaar is voor een verhaal als dat van bitcoin. De visie van de Europese Centrale Bank op cryptomunten blijft: er is maar één god, en dat is de euro. Intussen blijft ze onder druk van de overheden geld bijdrukken en meer ongelijkheid veroorzaken, want dat geld sijpelt heel traag door naar de gewone mensen. Bij de uitbraak van de coronacrisis moest iets gebeuren om de economie niet te doen crashen, maar de maatregelen zijn overdreven. Natuurlijk is het allemaal heel complex, maar een bitcoinfanaat zegt: het is om zeep, ik moet het allemaal niet meer weten.”

Het geloof van Spaas in de bitcoin is onwrikbaar, maar hij is zich wel bewust van de impact van de wisselvallige koers op korte termijn. “Je moet wat haar op je tanden kweken als je in bitcoin stapt. Maar je mag het aantal mensen dat er echt zijn broek aan scheurde niet overschatten. Als je blijft zitten, kwam je tot nu toe uiteindelijk wel in de plus. Al kan het jaren duren en het is geen garantie dat dat herstel er blijft komen. Er is ook veel solidariteit. Als de koers te veel zakt, organiseren de cryptofans zich online om de koers te stutten en word je om de oren geslagen met de slogan hodl (hold on for dear life, nvdr) of met foto’s van een falanx. De volatiliteit zou ook moeten verminderen naarmate het netwerk groeit. In 2017 had je bijvoorbeeld veel grotere pieken en dalen. Ik ben ervan overtuigd dat de bitcoin toen veel meer mensen aantrok die enkel uit waren op snelle winst. Nu is dat al een totaal ander verhaal. De nieuwe generatie die het voorbije jaar is ingestapt, onderschrijft veel meer die langetermijnvisie. Je kunt natuurlijk zeggen dat de hoge koers van de bitcoin impliceert dat de cryptofans wel een heel groot voorschot op de toekomst nemen, maar ik vind het jammer dat critici zo blind zijn voor het potentieel ervan. Voor veel economen is de bitcoin net rattenvergif, ze zien enkel de gebreken. Ze negeren ook dat de zogenoemde bitcoinbubbel nu al meer dan tien jaar aanhoudt.”

Gwen Busseniers: ‘Een manier om vertrouwen te digitaliseren’

In 2014 begon Gwen Busseniers met beleggen in bitcoin. In 2019 richtte ze cryptoschool.be op, dat opleidingen aanbiedt aan particuliere beleggers en bedrijven. “Op vrijwillige basis modereer ik samen met anderen ook twee grote chatgroepen, waaronder de Facebook-groep cryptocoiners.be. Die telt 22.500 leden”, zegt ze.

“Het is een uitdaging om de discussies veilig en zinvol te houden. Je hebt enerzijds leken die vragen wat ze moeten kopen, en anderzijds oplichters die hun zaken wijs proberen te maken of frauduleuze projecten proberen te slijten. Ik krijg geregeld e-mails van slachtoffers, zelfs van hoogopgeleide mensen, die zich heb laten oplichten. Daarom ben ik ook met mijn cryptoschool begonnen. Je moet heel goed je huiswerk maken.”

“Fundamentele analyses op basis van kwartaalrapporten, zoals bij aandelen, zijn niet mogelijk, maar je kunt wel het koersverloop analyseren en de volatiliteit begrijpen”, gaat Busseniers verder. “De koers van de bitcoin correleert bijvoorbeeld enigszins met de koers van de dollar en de inflatie. De bitcoin en andere munten zijn voor mij zeker een bescherming tegen inflatie. Er kan niet worden ingebroken in de code achter de munt.

“Ik was totaal geen belegger, maar dankzij crypto ben ik me wel enorm voor economie beginnen te interesseren. Ik behoor minder tot de categorie van de mensen die zich zwaar afzetten tegen het traditionele financiële systeem, ik ben vooral gecharmeerd door het blockchainmechanisme achter de cryptomunten. Men heeft een manier gevonden om vertrouwen te digitaliseren. Dat zorgt er bijvoorbeeld voor dat grensoverschrijdende transfers nog maar een fractie kosten van wat wisselkantoren als Western Union aanrekenen. En er zijn nog zoveel schitterende zaken mee mogelijk, van de complete traceerbaarheid van onze voedselketen tot de oorsprong van diamanten.”

“Dat cryptomunten populair zijn bij criminelen, is natuurlijk een smet op het blazoen, maar het komt zelfs niet eens in de buurt van de criminaliteit die met dollars gebeurt.”

Bert Marievoet: ‘Verzekering tegen een crash van het financiële systeem’

“Op het randje van een obsessie.” Zo omschrijft Bert Marievoet de manier waarop hij cryptomunten volgt. Hij was de eerste medewerker van Twitter in België, werd daarna zelf ondernemer en is sinds het voorjaar ook een medeoprichter van Moonbag, een Belgisch fonds dat in cryptobedrijven wil investeren.

“Ik heb in 2015 mijn eerste bitcoins gekocht. Deels uit nieuwsgierigheid, maar ook omdat ik me almaar meer vragen stelde bij het monetaire beleid van de overheden. Ik heb nog even op de ambassade in Venezuela gewerkt, toen de inflatie en de devaluatie er hard toesloegen. Ik ben nog met een halve sportzak cash een auto moeten gaan kopen, en ik heb meegemaakt dat de overheid er verbood om bolivars in dollars om te wisselen. In Venezuela is de bitcoin daardoor erg populair. El Salvador zorgt nu voor een primeur door de bitcoin te aanvaarden als legaal betaalmiddel en zelf bitcoins te minen. El Salvador en andere landen die monetair sterk afhankelijk zijn van de koppeling met de dollar, zien af van het beleid van de Amerikaanse centrale bank. Ze hebben geen verweer tegen de forse daling van de dollar door de massale geldcreatie.”

Zoals veel andere cryptofans op Twitter heeft Marievoet zijn ogen in zijn profielfoto vervangen door rode laserstralen. “We halen die laserstralen pas weg, als de bitcoin 100.000 dollar waard is. ( lacht). Sommigen zullen dat wel serieus bedoelen, maar voor mij zijn die lasers veeleer een grap. Ik doe graag mee met alle memes (internethumor, nvdr), maar ik ben geen bitcoinmaximalist. Ik besef heel goed dat ik als westerling in een bevoorrechte positie zit, en we hier wellicht niet voor Venezolaanse toestanden hoeven te vrezen. Maar er is wel duidelijk behoefte aan een alternatief. Al is het maar als verzekering tegen een zware crash van het financiële systeem, wanneer de dollar door al die geldcreatie niet meer als een wereldmunt wordt gezien, of voor al die landen waar een dictator beslist een nulletje extra achter de waarde van de munt te zetten. Ik heb van heel dicht mogen meemaken welke ellende dat veroorzaakt. Ik geloof echt in het potentieel van de blockchain om de meest uiteenlopende transacties te automatiseren. Dat systeem is revolutionair. Toegegeven, betalen met bitcoin verloopt nu wat traag, maar er wordt gewerkt aan verbeteringen, zodat het even snel én goedkoper kan dan een betaling met een kaart. Centrale banken zien ook het potentieel en werken aan eigen digitale munten, maar dat zijn nog steeds gecentraliseerde systemen. Dat maakt de case van de cryptomunten enkel maar sterker.”

‘Het is moeilijk discussiëren met rabiate crypto-aanhangers’

Cryptofans kunnen heel overtuigend zijn, maar is dat voorschot op de toekomst wel op stevige fundamenten gebaseerd? Is de onvermijdelijke crash van het financiële systeem en de machtsgreep van crypto wel zo in steen gebeiteld als het maximale aantal bitcoins? Professor Leo Van Hove (VUB) vindt het een weinig plausibel en weinig wenselijk scenario. “De vrees voor een hoge inflatie door doelbewust de waarde van geld te ondermijnen, heeft altijd bestaan. Ze krijgt nu misschien weer wat meer weerklank, maar het komt heel weinig voor. In het Westen is de hoge inflatie in het verleden veroorzaakt door externe factoren, zoals de oliecrisis in de jaren zeventig. De bitcoin stuurt doelbewust aan op deflatie. Dat is een probleem vervangen door een veel ernstiger probleem. Centrale bankiers zijn terecht veel bezorgder over deflatie dan over wat inflatie. Deflatie zorgt ervoor dat mensen hun geld oppotten en dat de economie stilvalt. Bovendien zijn er, zeker in het Westen, genoeg zekerheden ingebouwd om de autonomie van de centrale banken te vrijwaren. De Europese Centrale Bank is zowat de meest onafhankelijke centrale bank ter wereld. En in landen waar de politiek zich zwaar probeert te bemoeien, zoals Turkije, willen ze de inflatie juist zo laag mogelijk houden.”

“Periodes met een hoge inflatie gaan ook meestal gepaard met hogere intrestvoeten. Het reële rendement kan net lager liggen bij lage inflatie, maar daar verkijken mensen zich vaak op. We zitten natuurlijk in een uitzonderlijke situatie. Je kunt niet langer slapend rijk worden met kasbons. Mensen zijn gefrustreerd over het gebrek aan gemakkelijke beleggingsoplossingen. Dat drijft sommigen naar cryptomunten, maar ze onderschatten de risico’s. Ik merk dat bij mijn studenten: velen stappen er vooral in uit angst om de trein te missen. Ik hoop dat ze er hun broek niet aan scheuren.”

Meer dan twintig jaar geleden was Van Hove betrokken bij eCash van DigiCash, een van de eerste experimenten met een digitale munt die je op je computer kon bewaren. “Het was technologisch heel ingewikkeld en werkte al met vergelijkbare zware cryptografie”, vertelt hij. “Ik heb nog een congres bijgewoond enkele van de stichters. Je hoorde er ultraliberale uitspraken, heel erg anti-overheid en anti-centrale banken. Ze neigden soms naar samenzweringstheorieën. Er is een gelijkenis met de rabiate aanhangers van de cryptomunten van nu. Het is moeilijk discussiëren met hen. Alle kritiek, onder meer over de milieuvervuiling door het zware elektriciteitsverbruik bij het minen of over de volatiliteit, wuiven ze weg. Tweets van Elon Musk kunnen enorme schommelingen veroorzaken in de koers van de bitcoin. Zoiets kan toch nooit de basis vormen van ons monetaire systeem?”