Louis Van Gaal staat bekend als een succesvol trainer en een gesel voor interviewers, maar hij spreekt ook wel eens een zaal managers toe. De Nederlandse journalist Max Christern vertaalde Van Gaals aanpak in een managementboek.
De onverhoopte bronzen medaille van het Nederlands elftal op de Wereldbeker Voetbal vorig jaar was het laatste kunststukje van Louis Van Gaal in een lange rij overwegend goede resultaten bij Ajax, Barcelona, AZ en Bayern München. Nu moet hij Manchester United weer op het goede spoor zetten. Op het toernooi verraste Van Gaal door het gekibbel uit de selectie van Oranje te bannen, een hecht team te smeden, van een verzameling jonge verdedigers een secuur blok te kneden, de bekende 4-3-3-opstelling in te ruilen voor een 5-3-2, flankaanvaller Dirk Kuijt plots als back uit te spelen en vooral door zijn vaste keeper Jasper Cillessen net voor de strafschoppenreeks in de kwartfinale tegen Costa Rica te wisselen. Invaller Tim Krul werd de held van de partij.
Max Christern, die lang als economiejournalist voor de Nederlandse krant NRC Handelsblad werkte en nu met zijn bureau MOC Media onder meer boardchallenger voor het bedrijfsleven is, noemde zijn boek over Van Gaal De keeperswissel, omdat in die wissel veel managementprincipes van Louis Van Gaal samenkwamen. Het boek is geen wetenschappelijk onderbouwde managementlectuur, maar Christern toont mooi aan hoe wat Van Gaal doet ook denkstof kan zijn voor managers.
1. Sluit toeval uit
Volgens Van Gaal sluit een goede ploeg het toeval op voorhand zo veel mogelijk uit. In het bedrijfsleven heet wat Van Gaal doet ‘scenarioplanning’: als een volleerd schaker bedenkt de voetbalcoach op voorhand wat er allemaal kan misgaan — rode kaart, vroege tegengoal, slechte weersomstandigheden — en werkt daar verschillende plannen voor uit. De spelers betrekt hij vanaf het begin bij die denkoefening. In een van zijn scenario’s had hij aanvaller Dirk Kuijt nodig als linksback. Van Gaal legde hem uit waarom en Kuijt trainde hard om zich die positie eigen te maken. Na twee wedstrijden op de bank stond Kuijt als linksback in de basis tegen Chili en hij deed het uitstekend. Van Gaal had op training ook gezien dat Krul beter strafschoppen stopte dan Cillessen en bereidde hem voor op een mogelijke invalbeurt. Cillessen werd niet ingelicht, om muizenissen te vermijden.
2. Ga uit van de totale mens
Van Gaal probeert het talent en de persoonlijkheid van elke speler te koppelen aan de andere spelers. Hij wil elke speler zo goed mogelijk kennen en peilt daarom naar zijn thuissituatie, persoonlijkheid of zelfs geloofsovertuiging. Elke speler heeft een andere aanpak nodig. Toen hij het Nederlands elftal overnam na een desastreus EK in 2012, zette hij de spelers die dat EK speelden een avond bij elkaar rond het haardvuur. Hij deelde met hen zijn visie en creëerde een veilige omgeving, waarin de oorzaken van de afgang werden uitgepraat. Hoe sterk Van Gaal uitgaat van het talent in zijn team, bewees zijn reactie op het uitvallen van Kevin Strootman net voor de Wereldbeker. Van Gaal plaatste niet gewoon een nieuw poppetje in zijn opstelling, maar inventariseerde opnieuw het talent in zijn team en besliste dat de spelers beter tot hun recht zouden komen in een gewijzigde opstelling.
3. Het beste team wint, niet de beste spelers
De auteur gebruikt de fases voor teamvorming van Bruce Tuckman om uit te leggen hoe Van Gaal werkt. Na duidelijk te hebben gemaakt wat het doel is en wat zijn voetbalvisie is, volgt bij Van Gaal meteen een periode van onzekerheid, omdat hij een boel jonge talenten hun kans geeft. Dat creëert onrust bij de ervaren spelers. Na die fase is er vaak een nieuwe leider — Van Persie werd kapitein ten nadele van Sneijder — en krijgt het nieuwe elftal vorm. De spelers, die vanaf het begin bij het hele proces worden betrokken, weten precies waar ze aan toe zijn en vatten kritiek en verandering op een constructieve manier op. Dat kapitein en sterspeler Van Persie naar de kant moet of dat de vaste keeper wordt gewisseld voor de strafschoppen, zou in veel ploegen tot heibel leiden, maar Oranje bleef een hecht blok.
4. Discipline is de basis voor alle succes
De oude gymnastiekleraar in Van Gaal wil dat zijn spelers rechtop zitten bij het ontbijt en af en toe hun mobieltjes uitzetten. Discipline draait om een heldere organisatiestructuur en is een middel om iets bij te leren en effectiever te worden. Van Gaal probeert discipline verbindend te doen werken. Dat doe je door ervoor te zorgen dat iedereen zich rond het gezamenlijke doel schaart. Wesley Sneijder, die het dat seizoen wat had laten hangen en zijn kapiteinsband was kwijtgeraakt, ging bijvoorbeeld bijtrainen om te kunnen voldoen aan wat Van Gaal van hem vroeg.
5. Onderbouw je strategie met feiten
Net zoals bedrijven almaar vaker een beroep doen op big data, gebruikt Van Gaal de moderne technologie om spelers en tegenstanders te analyseren op basis van feiten in plaats van op buikgevoel. Voor de openingswedstrijd tegen de uittredende wereldkampioen Spanje liet Van Gaal op basis van zijn analyse de invallers tweemaal tegen de basisploeg spelen met de tactiek van Spanje. Tijdens de wedstrijd bleek dat hij heel goed de zwakte van Spanje — ruimte achter de trage verdediging — had blootgelegd en door de dubbele oefenpot tegen een surrogaat-Spanje wist zijn ploeg heel precies hoe het dat kon uitbuiten.
6. Verras door te veranderen
De aanpak van Van Gaal is gebaseerd op feiten, het uitsluiten van toeval en organisatie, maar hij wil ook verrassen om de tegenstander in verwarring te brengen. De keeperswissel is het ultieme voorbeeld daarvan. Maar Van Gaal doet zoiets wel vaker en voor zijn spelers zijn die ingrepen helemaal geen verrassing. De Nederlander blijkt verandermanagement hoog in het vaandel te dragen en schept een omgeving waarin iedereen gemotiveerd is om bij te leren. Zo installeerde hij een ontmoetingsplek voor zijn spelers in het hotel en zorgde hij voor een uitstekende wifiverbinding, zodat de voetballers makkelijk video’s met elkaar konden uitwisselen.
7. Draai teleurstellingen om in nieuwe kansen
Nadat Argentinië Nederland in de halve finale had verslagen met strafschoppen, zei Van Gaal dat dit niet echt een nederlaag was en boog hij de teleurstelling om de uitschakeling meteen om in een nieuw doel: ongeslagen het toernooi verlaten door gastland Brazilië te verslaan in de troosting. Door die reframing was iedereen weer gemotiveerd, bleef de teleurstelling minder lang hangen en met de zege tegen de Brazilianen sloot Nederland ‘project WK 2014’, waarvan op voorhand gezegd werd dat het doel een plaats bij de eerste vier was, met brio af. Niet veel later werden jonge spelers van Oranje, die voor het toernooi onbekend waren, voor miljoenen verkocht aan buitenlandse ploegen.
Max Christern, De keeperswissel. De 7 managementlessen van Louis Van Gaal, Uitgeverij Business Contact.
BENNY DEBRUYNE
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier