De vaak genegeerde Sahelregio zal aan belang winnen. Helaas gebeurt dat om de verkeerde redenen.
Toen de Oude Grieken de Sahara zagen, zeiden ze dat de zon uit de hemel moest zijn gevallen en alles tot stof verschroeid had. In de twee millennia daarna bleef Europa zich geïsoleerd voelen van de landen achter de grote woestijn. Maar de muren van de Sahara beginnen langzaam af te brokkelen. Aan de andere kant ligt een dorre en dunbevolkte rij landen die de naam Sahel dragen. De regio is lang een vergeten uithoek geweest, maar in 2019 zal ze de aandacht van het Westen opeisen.
Uit angst voor de migratie uit Afrika heeft Europa geld gepompt in ontwikkeling en grensbewaking. Dat is het beste zichtbaar in Niger. Daar zijn de migratiecijfers teruggevallen van 330.000 in 2016 naar 10.000 in 2018. Toch is de Sahel meer dan enkel een transitregio.
De bevolking groeit er pijlsnel. In Niger krijgen moeders gemiddeld zeven kinderen. In de G5 van de Sahel – Mauritanië, Mali, Burkina Faso, Niger en Tsjaad – wonen 78 miljoen mensen. Volgens schattingen van de Verenigde Naties kunnen dat er tegen 2050 meer dan 200 miljoen zijn. Hun vooruitzichten zijn somber. De regeringen zijn zwak en nauwelijks actief buiten de grote steden. Corruptie is er diep ingesleten en de voedselproductie kan de groei van de bevolking niet bijhouden.
De regio wordt ook zwaar getroffen door de klimaatverandering. In veel streken rukt de woestijn langzaam op. Het Wereldvoedselprogramma schat dat in de G5-landen meer dan 5 miljoen mensen moeite hebben om genoeg voedsel te vinden. De daling van de bruikbare grond leidt tot confrontaties tussen veeboeren en landbouwers.
Geen weg terug
Het jihadisme is in opmars. Groepen gelinkt aan Al Qaeda, Boko Haram en IS hebben steunpunten in Mali, Niger en Tsjaad. De onveiligheid verspreidt zich naar Burkina Faso. Her en der zijn troepen van de VN, Amerika, Frankrijk en Duitsland gestationeerd, maar ze zijn met weinig in een gebied drie keer zo groot als West-Europa. De dodelijkste VN-missie is die in Mali, waar meer dan 170 VN-soldaten gesneuveld zijn. Er broeit een ‘perfecte storm’ ten zuiden van Europa, zegt een Amerikaanse officier die in de Sahel werkt. Als de regio in chaos vervalt, mag Europa miljoenen vluchtelingen verwachten.
In 2019 zullen de ogen gericht zijn op Burkina Faso, waar Amerika optreedt tegen het terrorisme met Operation Flintlock. Amerika heeft een dronebasis geopend in het noorden van Niger. Maar de regering-Trump overweegt het aantal operaties van speciale eenheden in Afrika met de helft te verminderen.
Europa voert zijn inspanningen in de regio misschien op. Ons denken moet radicaal wijzigen, waarschuwt de vroegere Britse premier Tony Blair, die veel aandacht besteed heeft aan het probleem. Het duurt misschien nog maar drie tot vijf jaar voor er geen weg terug meer is. De toekomst van Europa is onlosmakelijk verbonden met wat gebeurt in het zand van de Sahel.
De auteur is correspondent West-Afrika van The Economist
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier